Նիկոլ, թուրքեր, Քոչարյանին վառել․ սգո երթ

Ղարաբաղյան 44-օրյա պատերազմում զոհվածների հիշատակին նվիրված երթ

Դեպի Եռաբլուր սգո երթը դեկտեմբերի 19-ին` պատերազմի ավարտի 40-րդ օրը, մեկնարկեց ժամը 13։00-ից քիչ անց՝ Հանրապետության հրապարակից։ 

Երթը գլխավորում էին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և Ազգային ժողովի նախագահ Արարատ Միրզոյանը։ 

Իտալական փողոցով և Հաղթանակի համրջով դեպի Ծովակալ Իսակովի պողոտա և Եռաբլուր զինվորական պանթեոն շարժվող մարդկային հոսքը հիմնականում լուռ էր։ 

Կառավարության շենքից Փաշինյանի դուրս գալը հրապարակում հավաքված մարդիկ դիմավորեցին ծափահարություններով և «Նիկո՜լ» վանկարկելով։ Փաշինայնն ու Միրզոյանը խնդրեցին, որ վանկարկումներ երթի ընթացքում չլինեն։  

Վարչապետը՝ թիկնապահներով շրջապատված, անցավ ժողովրդի միջով։ Կանգնեց քայլերթի գլխամասում։ Նրա հետևից շարժվում էին կառավարության անդամները, խորհրդարանի իշխող «Իմ քայլը» խմբակցության որոշ պատգամավորներ։

Պաշտոնյաների պաշտպանությանը փորձում էին մասնակցել նաև երթին եկած զինվորականները. տարբեր տեղերում ինքնաբուխ պաշտպանիչ պատնեշներ էին ձևավորվում։

Փաշինյանը առավոտվա իր ուղիղ եթերի ընթացքում կրկին շեշտել էր, որ երթը չի ունենալու «քաղաքական որևէ ենթատեքստ»։ Երթի մասնակիցների գերակշիռ մասը, կարծես, փողոց էին դուրս եկել, այնուամանայնիվ, «քաղաքական ենթատեքստից» դրդված։ «Նիկոլ վարչապետ» կոչերը հնչում էին հնարավոր սադրանքների մասին ցանկացած հիշատակումից հետո. կարճ ժամանակ անց դրանք դադարում էին։

Հանրապետության հրապարակից մինչև Հաղթանակի կամուրջ ձգվող մարդկային հոսքը ընթացքում մեծանում էր. շատերը միանում էին կեսից կամ սպասում էին Եռաբլուրի մոտ։ Ադմիրալ Իսակովի պողոտայի գերակշռող մասը, ամեն դեպքում, լեփ-լեցուն էր։

Քայլուղու ընթացը լուռ էր։ Բարձրախոսներ չկային։ Առանձին խմբերի խոսակցությունները հաճախ հատվում էին՝ վերածվելով ընդհանուր քննարկման։

Մասնակիցները պարբերաբար ստուգում էին՝ ինչպես է քայլերթը լուսաբանվում։ Հատկապես պոպուլյար էին նախկին իշխանություններին սպասարկող մեդիաները։ 

Հոգևորականներ երթին չկային։

Դեռ Եռաբլուր չհասած՝ մասնակիցները բերնեբերան փոխանցում էին, որ հեռուստացույցով ցույց են տվել պանթեոնի մոտ հավաքված մի խումբ մարդկանց, այդ թվում՝ զինվորական շորերով, ովքեր հայտարարում են, թե թույլ չեն տա, որ վարչապետ Փաշինյանը և կառավարության այլ անդամները մուտք գործեն զինվորական գերեզմանատուն։ Հնարավոր «սադրանքների» մասին խոսակցությունները մինչ այդ էլ էին շրջանառվում. շատերը պատմում էին, որ հենց այդ պատճառով էլ որոշել են միանալ երթին։

Երթի սկզբնամասը հասավ պանթեոն, երբ «հակաակցիայի» մասնակիցներն արդեն տեղում էին։ Ականատեսների վկայությունները տարբերվում էին՝ ոմանք պնդում էին, որ խոսքը մոտ 50 մարդու մասին է, ոմանք էլ ասում էին՝ 150 հոգի է հավաքվել։ 

Եռաբլուրի մուտքի մոտ հավաքված էին նաև մեծաթիվ ոստիկաններ։ 

Նրանք փորձում էին պատնեշել երթի և հակաակցիայի մասնակիցներին․ «ընդդիմադիրները» վանակարկում էին «Նիկոլ՝ դավաճան», երթի մասնակիցները «Նիկոլ՝ վարչապետ» վանկարկելով փորձում էին լռեցնել նրանց։ Դադարների ժամանակ «կողմերը» մեղադրում էին միմյանց պանթեոնը և սգո օրը «միտինգի» վերածելու համար։

Հայհոյանքները վերաճեցին հրմշտոցի, որը վերածվեց ծեծկռտուքի։

Պանթեոնի հետնամասում և եկեղեցու հարակից տարածքում լարվածությունը պահպանվում էր նաև ոստիկանների միջամտությունից հետո․ սադրանքներին չտրվելու կոչերի հետ մեկտեղ պարբերաբար վիճաբանություններ էին ծագում, որոնք կարճ ժամանակ անց մարում էին։

Հակաակցիայի մասնակիցները գոռում էին «Դավաճան» և «Թուրք»։ 

Երթի մասնակիցները ի պատասխան գոռում էին «Առաջին թուրքը դուք եք»։ Հնչում էին նաև «Նիկոլ՝ վարչապետ» ավատնդական և «Քոչարյանին վառել» նոր կարգախոսները։

Տարեց կինը փորձում էի հակադարձել․ մեղադրում էր «ընդդիմադիրներին» ծախված լինելու մեջ։

Տղամարդն էլ ի պատասխան մեղադրում էր նրան դավաճանությանը մասնակցելու համար։

Քայլերթի վերջնամասում և կենտրոնում իրավիճակը հանգիստ էր։ Քաշքշուքի մասին մարդիկ իմանում էին հիմնականում հարազատների հեռախոսազանգերից։

Եկեղեցու հարակից տարածքը «հսկում էին» Փաշինյանի հրաժարականը պահանջող մի քանի կանայք։ Նրանք պնդում էին, որ թույլ չեն տա, որ վարչապետը մտնի եկեղեցի։ Տղամարդիկ փորձում էին կանխել նրանց և Փաշինյանին աջակցող կանանց միջև վեճերը՝ հաճախ ուղղակի ներգրավվելով դրանցում։

Վարչապետի անվտանգությունը ապահովում էին թիկնապահները, տեղում աշխատող ուժայինները։ Ցույցի մասնակիցները օգնում էին։

Փաշինյանը՝ դստեր և որդու հետ, շրջեց պանթեոնով։

Վարչապետը կարճ ժամանակ անց հեռացավ։

Ցույցի մասնակիցները ծափահարում էին, «Նիկոլ՝ դավաճան» վանկարկումները խլեցվում էին «Նիկոլ՝ վարչապետ», «Քոչարյանին վառել» կոչերով։

«Հակաստամբուլյան» Վահագն Չախալյանը, ԱԱԾ նախկին տնօրեն Դավիթ Շահնազարյանը, հայտնի հակա-ԼԳԲՏ ակտիվիստ Ռոբերտ Ահարոնյանը խորհուրդներով օգնում էին հակացույցի երիտասարդ ակտիվիստներին։

Երիտասարդը «հողերը հանձնելու» համար ամոթանքներով շրջում էր երթի մասնակիցների մեջ։

Հակացույցին մասնակցող մի քանի կանայք անեծքներ ու ամոթանքներ էին տալիս՝  մի քանի հեռուստաալիքների ուղիղ հեռարձակող տեսախցիկների հետևից։ Երթը լուսաբանվում էր հիմնականում նրանց անեծքների ներքո։

Վարչապետի հեռանալուց հետո հավաքը սկսեց աստիճանաբար ցրվել։