Օրաթերթը հրապարակել է ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման Հիմնարար սկզբունքները

«Հայկական ժամանակ» օրաթերթն իր այսօրվա համարում գրում է, որ «երկարատև փնտրտուքից հետո» ձեռք է բերել ներկայումս ԼՂ հարցի բանակցային սեղանին դրված հակամարտության կարգավորման Հիմնարար սկզբունքները (հայտնի են նաև «Մադրիդյան սկզբունքներ» անվան տակ):

Օրաթերթի տպագրած փաստաթուղթը ներկայացնում ենք ամբողջությամբ.

«Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորման Հիմնարար սկզբունքները

2007թ. նոյեմբեր 29, Մադրիդ

Մենք` Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներս, համաձայնվել ենք, որ տարածաշրջանի կայունությունը, անվտանգությունն ու բարգավաճումը պահանջում է ԼՂ հակամարտության խաղաղ կարգավորում:

Հղում կատարելով Հելսինկյան Եզրափակիչ Ակտի (1975թ.) ԵԱՀԿ/ԵԱԽՀ Մասնակից պետությունների միջև հարաբերությունները ուղղորդող սկզբունքների Հռչակագրին և մասնավորապես, 2-րդ հոդվածին`ուժի, կամ ուժի կիրառման սպառնալիքից խուսափելու , 4-րդ հոդվածի`պետությունների տարածքային ամբողջականության և 8-րդ հոդվածին`հավասար իրավունքների և ժողովուրդների ինքնորոշման վերաբերյալ:

Համաձայն այդ դրույթների, սույնով մենք կարգադրում ենք մեր ԱԳ նախարարներին, համագործակցելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հետ, մշակել համապարփակ հակամարտության խաղաղ կարգավորման Խաղաղության Համաձայնագիր, հիմնվելով ներքոշարադրված  սկզբունքների վրա.

1)      ԼՂ վերջնական  կարգավիճակը կորոշվի պլեբիսցիտի միջոցով, որը ենթադրում է ԼՂ բնակչության կամքի ազատ և արդար (genuine) արտահայտում: Պլեբիսցիտի ժամկետներն ու մանրամասները (modality) կողմերը կհամաձայնեցնեն ապագա բանակցություններում: ԼՂ բնակչություն`հասկացվում է որպես 1988 թ. ազգային համամասնությունով ԼՂԻՄ-ում ապրող բոլոր ազգերի բնակչություն: Պլեբիսցիտի ընթացքում հարցի ձևակերպման սահմանափակում չի լինելու:

2)      Միջանկյալ ժամկետի ընթացքում, մինչև ԼՂ վերջնական իրավական կարգավիճակի որոշումը, վերջինիս բնակիչները կունենան որոշակի իրավունքներ և առավելություններ, որոնք կորոշակիացվեն Խաղաղության Համաձայնագրում ներքոշարադրյալ սկզբունքների համաձայն.

– ԼՂ բնակիչները պետք է ունենան ժողովրդավարական հասարակության մեջ սոցիալական և տնտեսական կենսագործունեությունը և անվտանգությունը պաշտպանելու և վերահսկելու իրավունք`համաձայն միջազգային իրավունքի:

– ԼՂ բնակչությունը իրավունք է ունենալու ընտրելու պաշտոնյաներ`միջանկյալ շրջանում կառավարելու համար: Այդ պաշտոնյաները կիրականացնեն օրենսդիր և գործադիր իշխանություն, ինչպես նաև կհիմնեն դատարաններ: Այդ պաշտոնյաները նաև իրավունք կունենան կազմակերպել ընտրություններ Խաղաղության Համաձայնագրով նախատեսված շրջաններում:

– ԼՂ միջանկյալ իշխանությունները կունենան դիտորդի կարգավիճակ ԵԱՀԿ այն նստաշրջաններում, որոնցում քննարկվում են անմիջականորեն ԼՂ-ին վերաբերող հարցեր: Նրանք կարող են անդամակցել միջազգային այն կազմակերպություններին, որոնցում միջազգայնորեն ճանաչված լինելու կարգավիճակը պարտադիր չէ:

– ԼՂ-ն կարող է ստանալ արտասահմանյան երկրների և միջազգային կազմակերպությունների ֆինանսական օժանդակություն:

3)      Հայկական ուժերը դուրս են գալիս նախկին ԼՂԻՄ հարակից բոլոր տարածքներից:

– Հայկական ուժերը դուրս են բերվում Քելբաջարի շրջանից: Սահմանափակ զորամիավորում տեղակայվելու է այն տարածքում, որը որոշելու է Միջազային Անցումային Հանձնաժողովը`մինչև Խաղաղության Համաձայնագրի ստորագրումը:

– Քելբաջարի շրջանի վերահսկողությունը իրականացնելու է Միջազգային Անցումային  Հանձնաժողովը, որը ներառելու է Հայաստանի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչներ: Հանձնաժողովը իրականացնելու է Քելբաջարի շրջանի միջազգային մշտադիտարկում: Քելբաջարի բնակչության դուս գալը շրջանից խրախուսվելու է:

– Ադրբեջանական տեղահանված անձինք վերադառնալու են Քելբաջարի շրջան Խաղաղության Համաձայնագրի ստորագրումից հետո:

4)      Համաձայնեցված լայնքի միջանցքը պետք է կապի Հայաստանն ու Ղարաբաղը:  Մինչև ԼՂ վերջնական կարգավիճակի որոշումը այդ միջանցքը պահպանելու է այն կարգավիճակը, որը առկա էր փաստաթղթի ստորագրման պահին: ԼՂ վերջնական իրավական կարգավիճակի որոշումից հետո, միջանցքի կարգավիճակը կկարգավորվի`հաշվի առնելով ԼՂ վերջնական կարգավիճակը:

5)      Խաղաղության Համաձայնագրի դրույթների հիման վրա, բոլոր ներքին տեղահանված անձինք և փախստականները ունեն կամավոր հիմքերով վերադարձի իրավունք այն պահից, երբ ՄԱԿ-ի Փախստականների հարցով Հանձնակատարը հայտարարի, որ նախկին բնակավայրի անվտանգությունը ապահովված է: Իրենց բնակավայրեր վերադարձած բոլոր անձինք առանց խտրականության օգտվելու են մարդու իրավունքներից և հիմնարար ազատություններից: Նրանց համակեցությանը պետք է նպաստեն բոլոր կողմերը , նպատակ  ունենալով մեղմել լարվածությունը, ինչպես նաև կարգավորել հայերի և ադրբեջանցիների տնտեսական, քաղաքական, սոցիալական վիճակը:

6)      Դուրս բերված շրջանների ապառազմականացումն ու անվտանգությունը դիտարկելու նպատակով Միջազգային խաղաղապահ գործողություն է իրականացվելու մինչև Խաղաղության Համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելը: Խաղաղապահ միավորները կազմված են լինելու զորքերից: Խաղաղապահ գործունեության համար զորքերի տրամադրումը իրագործվելու է կամավոր հիմքերի վրա: Յուրաքանչյուր կողմը ունի վետոյի իրավունք մյուս կողմի ընտրության վրա»: