«Սա կոչվում է համակարգային կոռուպցիա, հարգելի պատգամավորներ, հեղափոխականներ և բոլորը, բոլորը»

Ինչպես հասկացանք, միակ պաշտոնյան, որ Սևանի հարցով որևէ պարզաբանում տվեց, բնապահպանության նախարար Էրիկ Գրիգորյանն էր: Ոչ նախարարը և ոչ էլ որևէ այլ պաշտոնյա՝ այդ թվում՝ պատգամավոր, այդպես էլ բովանդակային արձագանք չտվեցին Սևանի հարցով հենց այս պահին ընթացող բացահայտ կոռուպցիոն պրոցեսների և դրանց դեմ պայքարելու պատրաստակամության մասին: Սա նշանակում է, որ այլևս կարող ենք խոսել համակարգային կոռուպցիայի մասին:

Անդրադառնալով նախարար Էրիկ Գրիգորյանի Սևանա լճում կապտականաչ ջրիմուռների աննախադեպ «ծաղկման» և լճի ճահճացման կապակցությամբ հրավիրված վերջին ասուլիսին, ֆեյսբուքի իր էջում այս մասին գրում է Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի նախկին ղեկավար, իրավաբան Արթուր Գրիգորյանը։

«Այն փաստերը, որոնք կներկայացնեմ, այս կոռուպցիոն թնջուկի բացահայտումը դարձնում է «մեկ ուչաստկովիի գործ»: Հիմա՝ հերթով:

Այսպես, սիգի պահածոներին անդրադառնալով՝ [ասուլիսի ժամանակ] նշվեց, որ եթե կան այդպիսի տվյալներ, ապա թող հաղորդում ներկայացվի ոստիկանությանը: Հիշեցնեմ, որ դեռևս հունվարին այդ փաստերը ներկայացրել եմ անձամբ ոստիկանապետ Օսիպյանին՝ իր տեղակալի, բնապահպանության նախարարի ու այլ պաշտոնյաների ներկայությամբ: Փաստենք, որ նախարարությունն իր պատասխանատվության տիրույթում գտնվող այս հարցը կարգավորելու շուրջ որևէ քայլ չի ձեռնարկել: Նախարարը ասուլիսի ընթացքում նաև նշեց, որ սիգի որսն արգելված է, բայց վաճառքը՝ ոչ, ուստի պետք է այս հարցը կարգավորել։ Ստացվում է՝ մեքենա գողանալն արգելված է, բայց արդեն գողացված մեքենան կարող ես վաճառել:

Իսկ գիտե՞ք ինչու է այս թեզն առաջ մղվում, կարծում եք օրենսդրական բարեփոխումներ անելու համա՞ր: Պարզապես պետք է ինչ-որ կերպ հիմնավորեն, որ պահածոյացված ձուկը գնվել է ոչ թե տեղում՝ ազգային պարկի պատասխանատուներից, որոնք այդ նույն նախարարության կառուցվածքային ստորաբաժանումն են, այլ մայթին ձուկ վաճառող Վարդուշ տատիկից: Դե, քանի որ ըստ նախարարի մեկնաբանության խորքային ենթատեքստի՝ արդեն գողացված սիգի վաճառքն անօրինական չէ, ուստի ոչ մի կոռուպցիա էլ չկա: Ստացվում է, որ պահածո արտադրողները օրինական կերպով ձուկը ձեռք են բերում միանգամայն օրինական վաճառողներից (չէ՞ որ միայն բռնելն է անօրինական, վաճառքն ու գնումն օրինական են): Հետաքրքիր է, իսկ Վարդուշ տատիկը որտեղի՞ց է այդքան ձուկը ձեռք բերել, միգուցե արտակարգ աշխատող ներքին ցանցային համակարգի՞ց, որ հաստատված երթուղիներով ամեն օր հասցնում են իրենց «տոչկաներին»: Մնաց մեկ բան էլ հասկանանք ու վերջ․ ովքե՞ր են սիգի պահածո արտադրող ընկերությունների հիմնադիրներն ու տնօրենները: Տեսնես բնապահպանության նախարարության կամ ոստիկանության համակարգի հետ առնչություն ունե՞ն։

Այս ոլորտում համակարգային կոռուպցիայի առկայությունը հավաստելու համար մի բան էլ հիշենք՝ բնապահպանության նախկին փոխնախարար Այսեր Ղազարյանի հարցազրույցը՝ իր հրաժարականից անմիջապես հետո, որտեղ նա ուղղակիորեն նշեց հետևյալը. ինքը պարզել է, որ մաքսային սահմանով դեպի Ռուսաստան արտահանվող ապրանքների ցանկում միայն մեկ աղյուսակում առկա էր 100,000 տուփ սիգի պահածո: Միայն մեկ աղյուսակում։ Այսինքն՝ մայթերին վաճառվող ձկան քանակը բավարարում է հարյուր հազարավոր տուփերով պահածոներ արտադրելու, հետո նաև՝ «օրինական» ճանապարհով սահմանն անցկացնելու համար: Ավելին, փոխնախարարը նշեց նաև, որ թառափ ձկնատեսակի մասով միջազգային առևտրի համար թույլտվություն պետք է տա բնապահպանութայն նախարարությունը: Սիգը թառափ ձկան տեսակ է: Այսինքն՝ առանց նախարարության թույլտվության այն չէր կարող առևտրային նպատակով մաքսային սահմանով անցնել: (Ուղղում մտցնեմ՝ ինձ ասացին, որ սիգը թառափի տեսակ չէ, ուղղակի թառափի պահածոյի ապրանքացուցակի հետ նախարարություն է ներկայացվում նաև սիգի խմբաքանակը, որին նախարարությունում ուշադրություն չեն դարձնում)։

Հիմա ես չեմ խոսի Սևանի մաքրմանն առնչվող քայլերի արդյունավետության մասին: Նշեմ միայն, որ եթե ուզում ես խնդիրը լուծել, ապա պետք է վերացնես պատճառը: Իսկ պատճառն այս դեպքում ափամերձ անօրինական կառույցների առկայությունն է։ Դա է պատճառը, որ խոչընդոտվել է ջրի մակարդակի բարձրացումն ու մեծապես նպաստել ճահճացման գործընթացներին: Ու եթե դու իսկապես պատրաստվում ես ջրի մակարդակը բարձրացնել, ապա նախ պետք է ապամոնտաժես այդ կառույցները, քանի որ դրանք միևնույն է մնալու են ջրի տակ: Ինչպես տեսանք, այդպիսի մտադրություն նախարարությունը չունի: Ոչ էլ ձկան որսն արգելելու, ասել է թե՝ ստվերային բիզնեսին կպչելու որևէ միտք հնչեցվեց: Փոխարենը՝ տարիներ հետո արդյունք ակնկալող, առաջիկայում ոչ տեսանելի գործողությունների շարք:

Վերջում մի պարզունակ հնարքի մասին էլ խոսեմ ու վերջ: Խնդրում եմ կարդացեք կցված փաստաթուղթը (միայն առաջին էջն եմ կցել, քանի որ երկրորդի վրա կա քննիչի ստորագրություն):

Խոսքը 2012 թվականի «ստուգման» մասին է, որը նախարարը [ասուլիսի ժամանակ] ներկայացրեց՝ իբրև ապացույց, որ Սևանում եղել է տեսչական ստուգում։ Ես չեմ սիրում անվանական խոսել անձերի մասին, բայց քանի որ նախարարն իր առարկությունն ուղղակիորեն ինձ է հասցեագրել, պատասխանեմ. ես տառացիորեն գրել էի, որ Սևանում երբևէ չի իրականացվել համալիր տեսչական ստուգում և ներկայացրեցի հարցերի շրջանակ, որոնք պետք է ուսումնասիրվեին համալիր ստուգման արդյունում:

Դրանք այն առանցքային հարցերն են, որ բացահայտելու են լճի կառավարման ընթացքում հիմա էլ նույն կերպ շարունակվող կոռուպցիոն մեխանիզմները: Ի պատասխան նախարարն ասաց, որ 2012 և 2018 թվականներին ստուգումներ եղել են, բայց շրջանցեց այն հարցը, թե ինչի՞ մասին են եղել այդ ստուգումները, և որ ես դրանցից տեղյակ եմ: Անշուշտ, այդ ստուգումների հիմք հանդիսացող փաստաթղթերին ես ծանոթ եմ, դրա համար էլ նորից եմ պնդում, որ Սևանում երբեք առարկայական, ամբողջական, ասել է թե՝ համալիր տեսչական ստուգում չի իրականացվել: Երկու ստուգումներն էլ եղել են մեկ-երկու կոնկրետ հարցերի վերաբերյալ՝ քրեական գործերով՝ քննիչի որոշմամբ (քննիչի որոշումը կարդացեք, կտեսնեք):

Քրեական գործերով արվող ստուգումը ստուգման մի տեսակ է, որը հավասարազոր է քրեական գործով փորձագիտական եզրակացություն տալուն (տվյալ դեպքում՝ հատված ծառերի արժեքի գնահատում և մեկ տեղամասում մաքրման աշխատանքների կատարում): Տեսուչն իրավունք չունի քննիչի առաջադրած հարցերից դուրս որևէ այլ բան ստուգելու․ օրենքն է այդպիսին: Սա բովանդակային ստուգում չէ, այլ մասնագիտական/փորձագիտական կարծիքի տրամադրում, որը պարզապես արվում է ստուգման իրավական ֆորմատով: Նախարարի նշած երկու «ստուգումներն» էլ այս մեխանիզմով են արվել:

Ինչևէ, սույնով փաստենք բնապահպանության ոլորտում համակարգային կոռուպցիայի առկայությունն ու նոր Հայաստանի կառավարությանը խնդրենք մի «ուչաստկովու» ճար անել, որ արդեն բացահյատված այս գործը ուսումնասիրի:

Դառնանք՝ շարունակենք զարմանալ, թե ինչպե՞ս են մարդիկ կարողանում այդքան երկար խոսել ու ոչինչ չասել, այդքան խոսելել խնդրի շուրջ, բայց ոչ խնդրի մասին, առաջարկել լուծումներ, որոնք չեն ենթադրում հենց հիմա գործող կոռուպցիոն մեխանիզմների դեմ գործողություններ:

Մեկ ուրիշ առիթով կպատմեմ խեցգետինների արկածների մասին՝ նույնպես թղթով, թանաքով։ Էլ չասեմ Արարատյան արտեզյան ավազանի՝ ներկայիս «օրինական» շահագործման, անտառների ներկայիս «օրինական» հատումների ու այլ շատ օրինական բաների մասին: Կոռուպցիա չկա, սաղ օրինականա: Դա կոչվում է՝ համակարգային կոռուպցիա, հարգելի պատգամավորներ, հեղափոխականներ, բարձրակարգ մասնագետներ և բոլորը, բոլորը», – ասված է գրառման մեջ։

Հիշեցնենք, որ խոսքը վերջին շրջանում Սևանի կապտականաչ ջրիմուռների աննախադեպ ծաղկման և լճի ճահճացման մասին է։ Ըստ նախնական տվյալների, ճահճացումը պայմանավորված է մի քանի գործոններով։ Մասնավորապես, խոսք է գնում Սևանում ջրի մակարդակի, հատկապես՝ սառը շերտի նվազման, Գեղարքունիքի կեղտաջրերի և կոյուղաջրերի, ինչպես նաև ափամերձ տարածքների ռեստորանների, հյուրանոցների աղտոտող նյութերի դեպի լիճ արտահոսքի, ձկնապաշարների որսի անվերահսկելիության և Սոթքի հանքավայրի ազդեցության մասին։

Հաղորդվում է, որ Սևանա լճում լողալն այժմ կարող է վտանգավոր լինել առողջության համար, քանի որ ծաղկման մեջ գտնվող կապտականաչ ջրիմուռները տոկսիկ նյութեր են արտադրում։

Հիշեցնենք նաև, որ նշված խնդիրները կանխարգելելու համար Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմինը Սևան ազգային պարկում համալիր տեսչական ստուգումներ էր նախատեսել։ Տեսչական մարմնի նախկին ղեկավար Արթուր Գրիգորյանի պաշտոնանկությունից հետո, սակայն, տեսչական ստուգումները չեղարկվեցին։ Սևանում երբևէ համալիր տեսչական ստուգումներ չեն իրականացվել, խնդիրների մեծ մասը, որոնց մասին ամիսներ առաջ ահազանգում էր տեսչական մարմինը, մնացել են չլուծված։