Վարդան Պետրոսյանը` սուտ ընտրությունների և վաճառվող ձայների մասին

Դերասան Վարդան Պետրոսյանը Աթենքում «Հայաստան» թերթին տված հարցազրույցում խոսել է քաղաքականության, արվեստի և իր մարգարեությունների մասին:

Հարցազրույցը ներկայացնում ենք որոշ կրճատումներով.

– Հարց: Դուք ձեր ներկայացումներով և հարցազրույցներով, հանդես եք գալիս քննադատություններով և առաջարկություններով. ձեր մոտ նշմարելի է ապագայի նկատմամբ որոշակի լավատեսություն., այդ լավատեսության համար կան՞ արդյոք պատճառներ, թե դա սուբյեկտիվ ցանկություն է:

– Բնականաբար, ամեն մարդ ուզում է իր երազածը տեսնել իրականացած, սա բոլորիս մեջ նստած է, քչերը համարձակություն ունեն դա ասելու, բայց նաև ասեմ, որ մեկ-մեկ իմ ասածների մեջ մարգարեական բաներ են լինում, այնպես որ վախեցեք իմ ասածներից և չկա մի բան, որ ես ասեմ ու չկայանա. դեռևս հիմա միայն իմ ասածների վատ բաներն են կատարվում, բայց պիտի գա ժամանակ, որ լավ բաներ էլ տեղի կունենան. օրինակ, ժամանակին առաջարկել եմ մերոնց, որ, միանանք Չինաստանին, չեն լսում, բայց պիտի գա մի օր, և այդպես կլինի, համենայն դեպս, իրենք գալիս են, ավելի լավ է` մենք առաջին քայլերը անենք: Ես կես դար ապրած մարդ եմ, և քիչ թե շատ ինչ որ բան սկսել եմ հասկանալ. ես հասկացել եմ մի բան, ինչպես Սոկրատեսը, որ ոչինչ մենք չգիտենք և մենք ոչինչ չենք կարող ասել ապագայի մասին, մենք կարող ենք վերլուծել, (ուղղակի մենք` հայերս, շատ ավելի վարպետորեն ենք վերլուծում), անցյալը և անցյալի սխալները, բայց երբ սկսում ենք, քաղաքագիտության և տնտեսագիտության մեջ մարգարեանալ, տեսնում ենք, թե ինչպես չարաչար սխալվել ենք, որովհետև մարդ ի վիճակի չի տեսնել պատմության շարժիչ ուժը` գեներատորը: Նույնն է թատրոնը, մենք տեսնում ենք բեմում կախարդական մի աշխարհ, բայց մենք չգիտենք թե ինչ է կատարվում կուլիսների հետևում: Մենք տեղյակ չենք պատմության այդ գեներատորի մասին… եթե 30 տարի առաջ մեզանից մեկը ասեր, որ Ղարաբաղը մերը կլինի, պիտի ասեինք, չէ, սուտ է, և այս հոգով շարունակ եթե մենք վաղվա համար ասենք Վանը մերը պիտի լինի, պիտի ասեն, որ այս մարդը գիժ է, տարեք սրան, որովհետև թուրքական բանակը 650.000 է, ՆԱՏՕ-ն այսքան հազար է… բայց դա կանխատեսելին է և տրամաբանականը, բայց պատմությունը զարգանում է անտրամաբանական և անկանխատեսելի: Դրա համար իմ առաջարկները մի քիչ ծաղր ու ծանակի են վերածված, և դրա համար էլ, երևի, ինչ-որ մարգարեական բաներ ես իմ մեջ ունեմ:

– Հարց: Մի տեղ ասել եք, “եթե դու հասել ես քաղաքական բարձունքի, դու արդեն ունես բավականին մութ անցյալ”, արդյոք դա նշանակում է անհնա՞ր է ծնվեն քաղաքական այրեր, որ գալիք ընտրությունների փոխարեն, մտածեն գալիք տասնամյակների մասին:

– Ես շատ կուզեի, որ այդպես լիներ, բայց ինչպես տեսնում եմ ցավոք սրտի դառն իրականությունը, ցույց է տալիս հակառակը, դրա վառ ապացույցն է, օրինակ, վերջերս Նյու Յորքի հյուրանոցում Արժույթի միջազգային հիմնադրամի նախագահ` Դոմինիկ Ստրոս-Կանի ձերբակալման պատմությունը. լրատվական միջոցների կողմից աստվածացված, Ֆրանսիայի նախագահության հաջորդ հավակնորդ, տեսեք, հիմա ինչքան էլ ասենք, որ այդ գործը հնարավոր է կազմակերպված լինի, բայց, որ նա իսկական կնամոլ է և դա առաջին դեպքը չէր, սա էլ բոլորը գիտեն: Ուզում եմ ասել, որ ցավը հենց այդտեղ է, որ այսօր քաղաքականության մեջ առաջ գնալու համար մարդը պետք է, որոշակիորեն ինչ որ նորմեր ոտնահարի, ինչ-որ բաներ իր մեջ խեղդի: Ինձ կատակով ասում էին, դու ինչու քաղաքականության մեջ չես մտնում, քո հետևից կգան, ես ասում եմ, քաղաքականության և արվեստի մեջ օրենքները տարբեր են, մի տեղ ստախոսությունն է զենքը, իսկ մյուսում` ճշմարտախոսությունը:

– Հարց: Փոփոխությունը մեզ մոտ հնարավոր կդառնա՞ օրենքի կիրառման հանդեպ խստապահանջությամբ, թե բարոյական արժեքների վերականգնմամբ. որտեղի՞ց սկսել:

– Գիտե՞ք, նկատել եմ որ Հայաստանում, մարդկանց ստեղծագործական միտքը զարգացել է օրենքները շրջանցելու ուղղությամբ: Ես համաձայն եմ, որ օրենքները պիտի լինեն բոլորի համար, ինչպես, որ բերի Ստրոս-Կանի օրինակը, երբ սովորական ոստիկանը գնում է և հզոր քաղաքական գործչին, առանց այլևայլի ձերբակալում և տանում է ոստիկանություն, իմացեք, որ նույն բանը Ֆրանսիայում չեն կարող անել, այդ մասին են խոսում այսօր Ֆրանսիայի լրատվամիջոցները: Իսկ Հայաստանում դա անհնար մի բան է: ԱՄՆ-ում օրենքը բոլորի համար է, ինչպես էլեկտրականությունը` մատդ մտցրեցիր, հոսանքը կխփի, ուզում ես եղիր հարուստ կամ աղքատ, այսպես պիտի լինի օրենքը: Ես կարծում եմ` մարդը մինչև էությամբ չփոխվի, նա անընդհատ օրենքը պիտի շրջանցի: Եթե մեզ համար բերեն Եվրոպայից պատրաստի օրենքներ, դա նույնը կլինի, եթե ստեղծենք Քրդստան և Շվեյցարիայի սահմանադրությամբ այն ղեկավարենք: Ես կարծում եմ` փոփոխությունը, որպես կանոն ներսից պիտի տեղի ունենա: Օրենքի փոփոխությունը ես թողել եմ քաղաքական գործիչներին, իսկ նեքին բարոյական փոփոխությունը` արվեստին: Այստեղ է արվեստի Ֆունկցիան:

– Հարց: Գաղտնիք չի, որ Հայաստանում ձևավորվել և տիրող է օլիգարխիկ համակարգը. օլիգարխիայի կամայականության պայմաններում, արդյո՞ք հնարաոր է ունենալ նորմալ դատական համակարգ և կայանան նորմալ ընտրություններ:

– Մեր հանրապետության առաջին նախագահական ընտրությունները արդար էին, մնացած երեք ընտրությունները արդար չէին: Բոլորը ասում են եկեք, վերջապես գիտակցենք և այդպես սուտ ընտրություններ չի կարելի այլևս բեմադրել, բայց երբ գալիս է պահը, բոլորը սկսում են գնել ձայները: Ըստ իս` պետք է, դեռևս անհրաժեշտ է մի շոկային իրավիճակ, որը թույլ տա մարդկանց գնալ ճիշտ ընտրություն կատարելու, ինչպիսին էր վիճակը 90-ական թթ. սկիզբին: Ես չգիտեմ այդ շոկային իրավիճակը ինչպես կստեղծվի, բայց որ կստեղծվի, համոզված եմ:

– Հարց: Վարդան Պետրոսյան, այսօրվա արվեստի մասին ինչ կասեք:

– Ես հիշում եմ, թե ինչ էր 1994-96 թթ. թատրոնի վիճակը Հայաստանում. թատրոնները մտնելիս, կարծես մտնում էիր քանդված օջախ, հոգի` շունչ չկար… և դերասանները գալիս էին` ընկճված ու խեղճացած… գալիս էին կիսաքաղց, միայն չմոռանալու համար իրենց թատրոնը, մի կերպ կարողանում էին թատրոնը պահել: Ժամանակները փոխվեցին, Լինսի հիմնադրամը բոլոր թատրոնները նորոգեց, այսօր մտնում ենք մեր թատերասրահները հիանում ենք… Հիմա մենք սերիալներն ենք քննադատում, բայց հիշենք 3 կամ 4 տարի առաջ մեր սերիալներն ինչպիսին էին և հիմա ինչպիսին են, պետք է ժամանակ տալ զարգացման համար… արվեստի կյանքը բուռն զարգացում է ապրել, այսօր խմբեր են գալիս արտասահմանից, փառատոններ են կազմակերպվում, հոկտեմբեր ամիսը հագեցած էր արվեստի միջոցառումներով և դժվարանում էիր ընտրություն կատարել: Ճիշտ է, բոլորը չեն սպասված որակի, բայց ես տեղաշարժը շատ դրական եմ գնահատում: Կեցցե արվեստի մարդիկ, որ կարողացան կիսաքաղց վիճակում արվեստը պահել որոշ մակարդակի վրա… եթե մեր քաղաքական գործիչները կարողանային նույնը անել, այսօր Հայաստանում կյանքը բոլորովին ուրիշ կերպ կլիներ: Բայց նրանք դժբախտաբար ընտրեցին Հայաստանի եղածը գրպանելու ամոթալի քաղաքականությունը: Այսօր արվեստը Հայատանում մի հայելի է, որտեղ մարդիկ անընդհատ կարող են իրենք իրենց տեսնել: Թեկուզ ամեն նեկայացումից հետո չորս, հինգ կամ վեց հոգի վերափոխված դուրս գան, դա ինձ համար մեծ հաղթանակ է:

Զրույցը վարել է «Հայաստան» թերթի գլխավոր խմբագիր Դավիթ Այվազյանը