Լավ կազմակերպված, հարգալից, բնականոն, խաղաղ, մտահոգիչ. եվրոպացիները դիտարկեցին ընտրությունները

Հայաստանի Հանրապետության փետրվարի 18-ի նախագահական ընտրությունները ընդհանուր առմամբ լավ կազմակերպված են եղել և բնութագրվել են հիմնարար ազատությունների նկատմամբ հարգանքի դրսևորմամբ։ Այս մասին ասված է այսօր ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ի, ԵԽԽՎ-ի և ԵԽ-ի դիտորդական խմբերի «Նախնական հանգամանքների և եզրակացությունների վերաբերյալ» համատեղ հայտարարության մեջ:

Համաձայն հայտարարության հեղինակների, մրցակիցները կարողացել են իրականացնել ազատ քարոզչություն, իսկ ԶԼՄ-ները կատարել են իրենց իրավական պարտավորությունը տրամադրել հավասարակշիռ լուսաբանում:

«Միաժամանակ, հանրային կառավարման անաչառության պակասը, վարչական միջոցների չարաշահումը և ընտրողների վրա կիրարվող ճնշումը մտահոգության առարկա են», – նշել են եվրոպական դիտորդները։

Նրանք ընդգծել են, որ ընտրությունների օրն անցել է հանգիստ և բնականոն, ոչ հարիր միջամտություններ են նկատվել ընտրական ընթացքի վրա հիմնականում գործող նախագահի վստահված անձանց կողմից և որոշ լուրջ խախտումներ են դիտարկվել։

«Ընտրական հանձնաժողովները  պրոֆեսիոնալ կերպով կազմակերպել են ընտրությունները։ ԿԸՀ-ն աշխատել է բաց և թափանցիկ։  Այն հավատարմագրել է 26 հասարակական կազմակերպություններ ներկայացնող 6,034  տեղական դիտորդներ ներառական կերպով։ Միաժամանակ, ԿԸՀ-ն չի ներկայացրել բավարար պարզաբանումներ քարոզչության ֆինանսավորման որոշ դրույթների վերաբերյալ։

Իշխանությունների կողմից ձեռնարկված բազմաբնույթ միջոցառումները նպաստել են ընտրական ցուցակների որակի բարելավման գործընթացին։ Թեպետ որոշ թեկնածուներ պնդում էին, որ ընտրական  ցուցակները ուռճացված  են և մտահոգություն են հայտնել երկրից դուրս գտնվող ընտրողների փոխարեն քվեարկելու հնարավոր դեպքերի մասին, այնուամենայնիվ,  նրանք չեն տրամադրել որևէ ապացույց իրենց  տեսակետը պաշտպանելու համար մինչև ընտրությունները», – հայտարարել են դիտորդները:

Նրանք պնդել են, որ քարոզարշավը բնութագրվել է հիմնարար ազատությունների նկատմամբ ընդհանուր հարգանքի դրսևորմամբ, և մրցակիցները կարողացել են անխոչընդոտ իրականացնել իրենց քարոզչությունը։

«Քարոզարշավը ընդհանուր առմամբ սահմանափակ էր: Այն տեղի է ունեցել երեք հիմնական  քաղաքական կուսակցությունների թեկնածու չառաջադրելու և որոշ  կարկառուն գործիչների չառաջադրվելու որոշման պայմաններում։ Ութ թեկնածուներից միայն գործող նախագահն է առաջադրվել խորհրդարանական կուսակցության կողմից: Քարոզարշավի ընթացքում թեկնածուներից մեկը ստացել է հրազենային վնասվածք  և այդ հանցանքի հանգամանքները գտնվում են հետաքննության մեջ։ Բացառությամբ այս միջադեպի, քարոզարշավը խաղաղ է ընթացել», – կարծիք են հայտնել դիտորդները։

Նրանք նաև նշել են, որ գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանը քարոզարշավը ամենաակտիվն էր և տեսանելին:

«Վարչական ռեսուրսների չարաշահումը, այդ թվում՝ ընտրողների վրա ճնշում գործադրելու դեպքերը, գործող նախագահի քարոզչական միջոցառումներին պետական պաշտոնյաների մասնակցությունը, ինչպես նաև պետական և ինքնակառավարման մարմինների կողմից զբաղեցրած շենքերում նախընտրական շտաբների գտնվելու մի քանի դեպքերն աղավաղել են պետության և իշխող կուսակցության բաժանումը», – ասված է հայտարարության մեջ։

Դիտորդներն ընդգծել են, որ քարոզարշավի լուսաբանումը հիմնականում  ֆորմալ բնույթ էր կրում և չուներ վերլուծական մեկնաբանություն, և թեկնածուների միջև բանավեճեր չեն կազմակերպվել։

«Քվեարկության օրը անցել է, ընդհանուր առմամբ, հանգիստ և խաղաղ: Դիտարկված 75 ընտրական տեղամասերից գերակշիռ մեծամասնությունում տեղամասի բացման ընթացակարգերը Միջազգային ընտրությունների դիտորդական առաքելության (ՄԸԴԱ) դիտորդներն ընդհանուր առմամբ գնահատել են դրական։

Չնայած քվեարկությունը եղել է պատշաճ և լավ կազմակերպված 970 դիտարկումների գերակշռող մասում, ՄԸԴԱ-ի դիտորդները  բացասական են գնահատել դիտարկված բոլոր դեպքերի 5 տոկոսը, հիմնականում անտեղի միջամտելու և որոշ դեպքում լուրջ ընտրախախտումների պատճառով։ Բազմաթիվ դեպքերում, ՄԸԴԱ-ի դիտորդները դիտարկել են  թե ինչպես ընտրատեղամասերից դուրս  ՀՀԿ-ի կողմնակիցները ուղղորդում են ընտրողներին, ինչպես նաև գործող նախագահի անձինք միջամտում էին կամ ուղղորդում էին ՏԸՀ-ների աշխատանքը (դիտարկված տեղամասերի 7 տոկոսում), փորձում էին ազդել ընտրողների կամքի վրա (2 տոկոս) և ընտրողների վրա սպառնալիք ու ճնշում գործադրելու դեպքեր (2 և 1 տոկոս համապատասխանաբար)։ Դիտորդները նշել են ընտրակաշառքի մի քանի հնարավոր դեպքեր  և երկու դեպքում էլ անմիջականորեն դիտարկել են։

ՄԸԴԱ-ի դիտորդները  արձանագրել են մի շարք լուրջ խախտումներ, ներառյալ խմբակային քվեարկություն  (6 տոկոս), ոչ պատշաճ կարգով կնքված ընտրատուփերի առկայություն (5 տոկոս), ցուցակներում մի շարք նույնանման ստորագրությունների առկայության (3 տոկոս) և բազմակի քվեարկության դեպքեր (2 տոկոս)։ Միջազգային դիտորդները նաև զեկուցել են ընտրատուփի լցոնման հնարավոր չորս դեպքերի մասին։ Դիտարկված ընտրատեղամասերի 6 տոկոսում, ոչ բոլոր ընտրողներն են գաղտնի նշում կատարել իրենց քվեաթերթիկների վրա, և դիտարկված  12 տոկոսում՝ նախքան ընտրախցից դուրս գալը դրանք ծրարի մեջ  դրել։ Ընտրողների անձնագրերում դրվող հատուկ կնիքի թանաքը, որը բազմակի քվեարկության դեմ երաշխիք է և պետք է լիներ տեսանելի  12 ժամ, հեշտությամբ  մաքրվել է, չնայած ԿԸՀ-ի նախնական փորձարկումներին։ Այցելած ընտրատեղամասերի 7 տոկոսում,  մեկ կամ ավելի ընտրողներ ետ  են դարձվել, քանի որ հիմնականում նրանց անունները  բացակայել են ընտրական ցուցակներից։

Դիտարկված ընտրական 106 տեղամասերում,  բացառությամբ 9 տեղամասի, ձայների հաշվարկման գործընթացը դրական է գնահատվել ՄԸԴԱ-ի դիտորդների կողմից։ Որոշ դիտորդներ զեկուցել են ընթացակարգային սխալների մասին, ներառյալ  ընտրական ցուցակներում  ընտրողների և  ստորագրությունների  քանակի չստուգման  դեպքերի մասին (9 և 7 դեպքեր համապատասխանաբար)։ 10 հաշվարկներում ոչ բոլոր քվեաթերթիկներն էին ցույց տրվում այնպես, որպեսզի բոլոր ներկա գտնվողները կարողանան տեսնել, թե ում է տրվել քվեն: 11 դեպքերում ՏԸՀ-ները դժվարացել են արձանագրություններում  լրացնել արդյունքները, իսկ 7 դեպքերում արձանագրությունները նախապես ստորագրված են եղել և 5  դեպքերում արձանագրությունների օրինակները չեն փակցվել տեղամասային կենտրոններում», – ասված է դիտորդների նախնական հայտարարության մեջ։