Ես, բարեբախտաբար, հեղինակություն չեմ

ի սեր աստծո, երնեկ ամեն մեկս ու ես կարողանայինք զսպել մեր ոչ անհրաժեշտ պոռթկումները էս հարթակում, որ ժխորի տակից լսվեր կարևորը: հոգեթերապևտիկ նպատակներով մտքերով կիսվելը համընդհանուր փսիխոզի պայմաններում մեզ բոլորիս միայն ավելի սուր փսիխոզի է տանում: հավասարապես ճանաչված, հավասարապես հարգված, ընդհանուր առմամբ սիրելի մարդկանց բևեռային տարբերվող կարծիքների, մտքերի, դիրքորոշումների տարափը ապակողմնորոշում ա: այս ժխորը ոչ թե թույլ ա տալիս օգտվել բազմակարծության պտուղներից, նույն իրավիճակին տարբեր տեսանկյուններից նայելու և վերլուծելու հնարավորությունից, այլ ստեղծում է կակոֆոնիա, ստիպում է սեղմել ականջները և պատասխանը փնտրել որևէ մի հեղինակության ափերում: կամ ավելի ուժեղ սեղմել և փորձել լսել սեփական ձայնը:

ես բարեբախտաբար որևէ տեսանկյունից հեղինակություն չեմ: 2007-2018թթ. եղել եմ բոլոր կամ գրեթե բոլոր ընդդիմադիր քաղաքական և քաղաքացիական շարժումներում և նախաձեռնություններում՝ փողոցային պայքարում, բաց և փակ քննարկումներում: թարգմանել եմ, գրել եմ, համոզել եմ, կազմակերպել եմ, տվել եմ տարածք, եփել եմ սուրճ, նկարել եմ պատերին, կանխել եմ բախումներ, հրահրել եմ բախումներ, պաշտպանել եմ բերման ենթարկվելուց և կազմակերպված գնացել եմ բերման ենթարկվելու, որ բաժնում խոսալու 3 ժամ ունենամ: ու ինչ արել եմ, ճիշտ եմ արել: ճիշտ եմ արել մինչև 2018թ. հունիսը, երբ ընկերներիս հետ հավատացի, որ հեղափոխությունը փողոցից մտել է հաստատություններ ու պահանջների փոխարեն առաջարկությունները արդեն բավարար են: բայցև թե դրանից առաջ, թե 2018-ի հունիսին առաջնորդվում էի նույն սկզբունքով՝ հասարակությունը գնում է առաջ, հասարակության մի խումբը կամ ամբողջը դիմադրողականություն են ձեռք բերում, սովորում են պաշտպանել իրենց իրավունքները, սովորում են կառուցել իրենց շուրջ կյանքը ի հակառակ ճնշողների, ի հակառակ կայսերական շահերի, ի հակառակ թալանչիների:

2018ից հետո եղել էին հարցեր, որոնց առիթով փողոցում դիմադրությունը փորձելու էի պահել մինչև վերջին խազը: բայց այդ հարցերը արդեն պոլեմիկ էին թվում. համահարթ հարկում, Ամուլսար… կարող է լինել կամ չլինել: էս պոլեմիկ հարցերի շարքում էր հայտնվել նաև հարց, որը չծնված թաղել էր բազմաթիվ նախաձեռնություններ, որոնցից գոնե մեկ-երկուսը շանս ունեին քաղաքականությամբ զբաղվելու: Արցախի հարցն է: խելագարեցնող է, որ այդ հարցը փակեցին նրանք, ով Արցախով փակում էր բերաններս ինչ ես ինձ հիշում եմ: Եվլախից հետո խոսքը արդեն միայն Լեռնային Ղարաբաղի կամ Ղարաբաղի հայերի իրավունքների մասին է: Անհնար էր Արցախի ուտոպիստական ու միաժամանակ գոռոզամիտ դոգմայից հրաժարվելը և հանրային խոսքդ լսելի դարձնելը: 2014 թվից գոնե հիշում եմ, որ ամեն էսկալացիայից հետո դոգմայից գոնե թեթև շեղվող լուծում առաջարկող ցանկացած մեկի ունքերին հայտնվում էին գոնե տասը ոչմիթիզականներ և «ախր_ոնց_ես_պատկերացնում»-իստներ: այ սենց չէինք պատկերացնում, երեխեք:

դեռ անցած դեկտեմբերին ընկերներիս հետ Գորիս էինք գնացել, փորձում էինք միամիտ-միամիտ անցնել Լաչինը: Յուռը ասում էր, որ ուղղակի հայերին հանում են, հանելու են: Չէի հավատում, որ դեկտեմբերից սեպտեմբեր ուղղակի բոլորով կնայենք մինչև դա տեղի կունենա ու որ ոչ մի կերպ դրան խոչընդոտել չենք կարողանա: տենց մեկ էլ 2020-ին, երբ հուլիսյան մարտերից հետո պարզ էր, որ պատերազմ լինելու ա, չէի հավատում, որ այսքան ջախջախիչ կլինի ու չի կանգնի 44 օր: ու տենց չէի հավատում, երբ 2018-ին ընկերներիս հետ խոսում էինք, որ «էս Նիկոլը նենց միամիտ ազգայնական ա, որ իրոք կարա երկիրը պատերազմի մեջ տանի»: Սխալ էր իհարկե, այդքանը գոնե կատակով ասելուց հետո հեղափոխական կառավարությունը սանձերից թողնելը և ճակատով Արցախի հարցի պատին չխփելը: չնայած, սանձը բռնողների կեսն էլ էր թարս նայելու: ու հիմա էլ, ինձ թվում ա, չեմ հավատում, որ Հայաստանը պետականությունը կորցնելու եզրին ա: գիտեմ դա, բայց չեմ հավատում:

ու թե խի՞ էլ արժևորում եմ էս պետականությունը, ի՞նչ եմ խերվել դրանից: պատանեկությունից համոզված եմ, որ պետությունը բռնության մեքենա ա, որը պետք ա, որ տերերը հարմար իշխեն ճորտերին, որը ուշ, բայց ավելի լավ է շուտ, պիտի վերանա՝ տեղ տալով ավելի ազատ, արդար, հավասարությունը և բազմազանությունը խթանող հասարակարգերին: բայց կներեք, մինչև էդ երանելի պահը ես նախընտրում եմ գոնե որևիցե ազդեցություն այդ պետության զարգացման վրա, անկախ պետություն եմ ուզում: ուզում եմ հայերեն կռիվ տամ պաշտոնյայի հետ, թե ինչ ա գրվում դասագրքերում, հայկական դրամով հարկ վճարեմ ու կռիվ տամ, որ հասնի մանկապարտեզ կառուցելուն, հայերեն գրվող օրենքները քննադատեմ ու փորձեմ փոփոխել դրանք, ի վերջո, հայերեն քաղաքական միտք կարդամ ու լսեմ, ու արտահայտեմ, որ էդ միտքը թե մեզ, թե աշխարհը տեղից շարժի՝ դեպի առաջ: այսքան ազգայնական եմ փաստորեն: ու դրա համար Հայաստանի Հանրապետությունը միակ տեղն է: միակը, որ պաշտպանված է միջազգային իրավունքով, միակը, որ երաշխավորում է իմ՝ դրա համար պայքարելու իրավունքը, միակը, որի քաղաքացին եմ:

ու Ղարաբաղից եկած հայերն են էս երկրի քաղաքացին: երեսուն տարի երևակայական մեր վեհությամբ ապրած, սաղ կյանքը ուտոպիա կառուցելուն զոհաբերած, ոչ անվտանգություն, ոչ իրավունք, ոչ ինքնուրույնություն ունեցած մեր քաղաքացիներն են: նվազագույն անհրաժեշտ բանը, որ արդարացնում է պետության գոյությունը, դա քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանությունն է ու դրա համար, փառք աստծո, մարդիկ տարհանվում են:

տարհանվողները և իրենց տներում մնացողները որևէ կերպ մեկը մյուսից ճիշտ չեն՝ դա յուրաքանչյուրի ճարահատյալ ընտրությունն ա: բայց նրանց համար, ով ուզում է լքել տունը և հայրենիքը, պետությունը պիտի ստեղծի բոլոր պայմանները իր ափերում իրավունքները և արժանապատիվ կյանքը վայելելու: և մենք բոլորս:

ես դա տեսել էի 2020-ին, երբ պատերազմից երկու շաբաթ էլ չանցած, «ղարաբաղցին» ասվում էր վիրավորական, պահանջկոտ, մեղադրող երանգներով: հայերը մյուս ժողովորդներից լավը չեն: մյուսների պես փախնում են պատերազմից, մյուսների պես վատ վերաբերվում փախստականներին, չնայած մյուսների պես էլ կռվում են ու մյուսների պես էլ օգնում տուժածներին:

ուզում եմ, որ ամեն դժվար պահին հիշեմ, որ մի մասն եմ էն «մենք»-ի, որը թույլ տվեց, որ 80-ականների վերջի իրավունքների համար պայքարը վերածվի պատերազմի, որ պատերազմը չավարտվի, որ մի ամբողջ սերնդի կյանքը կառուցվի պատանդ-հերոս կարգավիճակից ելնելով, որ լինեն նոր զոհեր ու նոր զոհեր, ու նոր զոհեր, մինչև չջախջախվենք: ոչ մեկի վրա չպիտի մուննաթ գամ բացի ինձնից:

էս վերջերս կարծես նոր համատարած մոդա է, խոսքը սկսելու նախապայման՝ ես իհարկե Նիկոլի աջակիցը չեմ, իհարկե Փաշինյանը պիտի հեռանա… այսքանը ասելուց հետո նոր կարելի է միտք ձևակերպել: բայց այս իրավիճակում, երբ երկիրը ընդունում ա տասնյակ հազարավոր փախստականներ, երբ պատերազմով երկրից ինչ ասես ստանալը այսքան հեշտ է, երբ դրսից կառավարվող իշխանափոխությունը ոչ թե միֆ է, այլ կոնկրետ քաղաքական պրոցես, ես չեմ ուզում թողնել Նիկոլը հեռանա: թող մնա ու պարտվի հաջորդ ընտրություններին, թող մնա և մի օր կանգնի դատարանի առջև, թող մնա և այս հազիվհազ իր շուրջ աշխատող համակարգը կարողանա խուսափել պատերազմից, օգնել մարդկանց, զսպել ինքն իրեն տրագիկոմիկ բռնապետություն դառնալուց: ստացվում է, ես ոչ միայն ազգայնական եմ, այլև նիկոլի աջակից: Նիկոլին վատ և շատ վատ վերաբերվող մարդիկ էին 2018-ի գարնանը առաջին գիշերները միասին լուսացնողների կեսը:

շատ վտանգավոր և բարդ օրեր, շաբաթներ ու ամիսներ են լինելու, աստված տա, էլ ախմախ-զամբաղ չգրեմ.
– գտնեմ սոցապի կայքերի ադմինի հետ շփման եղանակ՝ ասեմ բագերի մասին
– գտնեմ Վանաձորի համայնքապետարանում աշխարհազորի համար պատասխանատու մեկին
– հասկանամ, ովքեր են Լոռիում պատրաստվում ընդունել տեղահանվածներին ու փորձեմ օգնել
– «առանց Նիկոլ Հայաստան» գոռացող ուսանողներին, որ էլի հանդիպեմ, խիզախություն ունենամ խնդրել, որ գոնե ամեն երրորդ անգամը մի կարգին բան գոռան, թող արդարության ու անկախության մասին լինի

Անտոն Իվչենկո
աղբյուրը՝ ֆեյսբուք