Ակտիվիզմը իշխանության դրսևորում է

Զառա Հարությունյանին և Անտոն Իվչենկոյին կարելի է հանդիպել Հայաստանում և ոչ միայն բողոքի տարբեր ակցիաների ժամանակ, սակայն նրանք համաձայն չեն «ակտիվիստ» կոչվել։

Զառա Հարությունյան․ – Մեզ մեդիան ակտիվիստներ համարեց։ Եվ ինքստինքյան ստացվեց այնպես, որ մենք պաշտպանվողի դիրքում հայտնվեցինք։ Այսինքն, կամ մենք ընդունում ենք դա, առաջ ենք շարժվում՝ շարունակելով ինչ֊որ գործունեությամբ զբաղվել, կամ փորձում ենք այդ հարցը բարձրացնել։ Իմ կարծիքով՝ իրականում դա շատ լուրջ խնդիր է, որովհետև իրենք ինչ֊որ խումբ են ստեղծել, որը մի փոքր էլիտիստական, մի փոքր էլ հասարակությունից կտրված է ստացվել, և անունը դրել են քաղաքացիական ակտիվիստներ, այսինքն՝ մարդիկ, ովքեր վազելով հասնում են ու ինչ֊որ խնդիրներ են լուծում՝ մասամբ խլելով այդ խնդիրների անմիջական զոհերի ձայնը։ Մասամբ էլ նրանք համարում են, որ իրենց ձայնն ավելի մեծ նշանակություն ունի, քան այլ մարդկանց ձայնը, որոնք ավելի վաղ ասպարեզում չեն երևացել։ Ինձ համար դա բավական մեծ խնդիր է։ Ես համարում եմ, որ ակտիվիստ են սկսել անվանել մարդկանց, ովքեր բառի լայն իմաստով պերֆորմանս են արել։ Այսինքն, նրանք, ովքեր հանրահավաքների, ցույցերի, խաղաղ ակցիաների են եկել, պաստառներ բռնել: Նրանք ակտիվիստ դարձան, և ստացվեց այնպես, որ նրանք, ովքեր գնում են ժեկ բողոքելու ամենաթողությունից, ակտիվիստներ չեն, նրանք մեկ այլ բան են։

Անտոն Իվչենկո․ – Խոշոր հաշվով, ավելի ճիշտ է մարդկանց քաղաքական դիրքորոշումը, հայացքները նշել, քան ասել՝ նա ակտիվիստ է։ Սերժի պարտիական ակտիվը նույնպես ակտիվիստներ են։ Յուրաքանչյուր կուսակցությունում դրանք ակտիվիստներ են։

․․․ԶԼՄ֊ները մեծ տեղ են տալիս հենց ակտիվիզմին, այն էլ՝ հստակ սահմանափակված ակտիվիզմին։ Օրինակ, ըստ նրանց, Մոլոտովի կոտեյլներ նետել, դա ակտիվիզմ չէ, դա էքստրեմիզմ է, իսկ պաստառով դուրս գալ փողոց դա ակտիվիզմ է։ Մենք [նրանք՝ ԶԼՄ-ները] սատարում ենք ակտիվիզմը, դուրս եկեք պաստառներով, դա պետք է որոշակի սահմաններում լինի։ Մեզ ասում են՝ այդպես ճիշտ է, այդպես է պետք։

․․․Մեդիան ասում է, որ սա ակտիվիստ է, այն մարդը, ով դուրս եկավ և իր քաղաքացիական դիրքորոշումն արտահայտեց, իսկ այն մարդը, ով ներկ է շպրտում Սերժի նկարի վրա, նա ակտիվիստ չէ, եթե ինքը դրա մասին չի հայտարարել։

․․․Դա ժամանակակից արվեստի նման է, որտեղ պետք է հայտարարել, որ պերֆորմանս ես անում։

Զառա Հարությունյան․ – Ինչ վերաբերում է պասիվ ակտիվիզմին, դու կարող ես հրաժարվել այդ պրակտիկաներից։ Օրինակ, դու կարող ես փողոց դուրս գալ հոմոֆոբիայի դեմ, բայց կարող ես չլինել հոմոֆոբ։ Կարող ես հոմոֆոբ արտահայտություններ չանել, կարող ես այդպես չմտածել։ Այդկերպ դու շատ բան կարող ես փոխել։ Դու ավելի շատ բան ես փոխում, քան այն մարդիկ, ովքեր պաստառով են այդ մասին հայտարարում, բայց ամենաօրյա կենսագործունեության ընթացքում շարունակում են այդկերպ վարվել։ Բայց այդպիսի պասիվ գործողությունը գին չունի։ Սակայն եթե ենթադրենք, որ որոշ ոլորտներում որոշ մարդիկ նման մարտավարություն կորդեգրեին՝ պասիվ դիմադրության մարտավարություն, շատ բան կփոխվեր։ Ամեն մարդ չէ, որ կարող է ռեսուրսներ գտնել։ Ոմանք կարող են ժամանակավոր ֆինանսական, էմոցիոնալ ռեսուրսներ գտնել ակտիվիզմով զբաղվելու համար, այն ակտիվիզմով, որ այդպես կոչում են։ Միևնույն ժամանակ չի կարելի դոմինանտ դարձնել այն մարդկանց, ովքեր ունեն այդ ռեսուրսը, և ասել, որ նման ռեսուրս չունեցողները ոչինչ չեն անում։ Եթե մարդն ուղղակի հրաժարվում է․․․ օրինակ, մեր հասարակությունում հստակ իշխանություն կա՝ իշխանական դիսկուրս։ Այդ իշխանական դիսկուրսը և՛ սեքսիստական է, և հոմոֆոբ։ Եթե դու այդ իշխանական դիսկուրսի դեմ ես դուրս գալիս անգամ կենցաղում, դա արդեն բողոքի որոշակի ձև է։ Որովհետև եթե քո շրջապատում հոմոֆոբ կատակներ են անում ու դու չես ծիծաղում․․․ ես հասկանում եմ, որ կարող է թվալ՝ դա բողոքի շատ չնչին ձև է… Նկատի ունեմ՝ մենք չենք կարող արժեզրկել այն մարդկանց, որոնք այս կամ այն պատճառով իրենց ձայնը լսելի դարձնելու ռեսուրս չունեն։ Դա մի կողմից։ Երկրորդը։ Ինձ թվում է՝ դա նրանից է, որ հոմոֆոբիայի համատեքստում մենք խոսում ենք հանդուրժողականությունից։ Երբ մենք հանդուրսժողականությունից ենք խոսում, աշխարհի մասին իմ պատկերացումը սկսում է քանդվել։ Հանդուրժողականությունը նշանակում է, որ ես սոցիալական աստիճանակարգային համակարգում ներկա եմ, քանի որ ես, ենթադրենք, հետերոսեքսուալ եմ։

Անտոն Իվչենկո։ – Ես սպիտակ հետերոսեքսուալ քրիստոնյա եմ, բայց ես դիմանում եմ սևամորթ հոմոսեքսուալ աթեիստին։ Ես հանդուրժող եմ նրա նկատմամբ։ Ես դիմանում եմ։

Զառա Հարությունյան։ – Ինչպես եմ ես ընդհանրապես հոմոֆոբիայի մասին զրույցը պատկերացնում։ Ես այստեղ ևս մեկ խնդիր եմ տեսնում՝ ես հոմոֆոբ չեմ, բայց ես չեմ ցանկանում այդ մարդկանց որպես առանձին խումբ դիտարկել։ Ես բոլորին որպես մարդ եմ ընկալում, այ, այսպիսի մարդասիրական դիրքորոշում։ Երբ ես առանձին նշում եմ նրանց, սեգրեգացիա եմ անում… Այդ զրույցները ես ամեն օր լսում եմ, սակայն ինձ թվում է՝ խնդիրն այն է, որ մենք չենք հասկանում, որ գործ ունենք սոցիալական իշխանության հետ։ Եթե դու չես խոսում չնշված խմբերի իրավունքների մասին, արհեստականորեն նրանց հավասարեցնում ես արտոնյալ խմբերին, օրինակ, հետերոսեքսուալներին։ Այդ պարագայում, դու արժեզրկում ես այն բարդությունները, որոնց հետ նրանք բախվում են, որովհետև մեր հասարակությունում այդ հավասարությունը չկա։ Եթե ես նրանց այլոց հետ հավասար դիտարկեմ, ես կսկսեմ չնկատել, որ նրանք լուրջ խնդրի են բախվում։

զրույցի ամբողջական տարբերակին կարող եք ծանոթանալ՝ դիտելով իրավապաշտպան Միքայել Դանիելյանի «Այլախոհանոց» հեղինակային հաղորդման 26.04.2015 եթերը