Հիանալի է գերտերության հետ գործընկերական խարտիաներ ստորագրելը

Հայաստանի ու Միացյալ Նահանգների արտաքին գերատեսչությունների ղեկավարները Վաշինգտոնում երեկ ռազմավարական գործընկերության մասին խարտիա են ստորագրել։ Խոստացել են ստեղծել նոր հանձնաժողով, որի նպատակը՝ ընդլայնել հնարավոր փոխգործակցությունը տնտեսական, ենթակառուցվածքային, էներգետիկ, անվտանգային,ժողովրդավարության, ներառականության և նույնիսկ միջանձնային հարաբերությունների ոլորտում։ Պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի խոսքով՝ աշխատելու են Հայաստանի հետ, որ ամրապնդեն «ինքնիշխանությունը և սուվերեն տարածքի պաշտպանությունը»։ Փաստաթղթում հիշատակվել է Վաշինգոտնի ամուր քաղաքական աջակցությունը «Խաղաղության խաչմերուկ» ենթակառուցվածքային նախագծին, որը Հայաստանը հակադրում է ռուս-ադրբեջանական «Զանգեզուրյան միջանցքին»։ Ակնարկ է արվել, որ կարող է ընդլայնվել նաև էներգետիկ ոլորտում հայ-ամերիկյան գործընկերությունը։ Բլինքենը հայտարարել է, որ առաջիկա շաբաթներին ԱՄՆ-ից Հայաստան է ժամանելու մաքսային և սահմանային պարեկների թիմ, որ «հայ գործընկերների հետ աշխատի սահմանային անվտանգության կարողությունները զարգացնելու վրա»։ 

Փաստաթուղթը դեկլարատիվ բնույթ է կրում։ Ամբողջական տեքստը հրապարակվել է Հայաստանի արտգործնախարարության կայքում։ Ջո Բայդենի արդեն հեռացող վարչակազմից այս խարտիան կժառանգի Դոնալդ Թրամփի կաբինետը․ փաստաթղթի մոտ ապագան կախված է լինելու նրա թիմից, որի տարածաշրջանային մտադրությունները դեռ անորոշ են։ Կախված քաղաքական ճամբարից և ներքաղաքական նպատակներից՝ հայաստանցի փորձագետների մի մասը խարտիան գնահատում է որպես դարակազմիկ ձեռքբերում, մյուս մասը՝ կիսվում վտանգավոր սպասումներով, որոնք հիմնականում կապված են Ռուսաստանի հնարավոր հակազդեցության հետ։

Քաղաքագետ Հակոբ Բադալյանն ընդգծում է՝ ստորագրված փաստաթուղթը, ըստ էության, զուտ կանոնադրություն է, որն ուրվագծում է հայ-ամերիկյան ռազմավարական գործընկերության հանձնաժողովների աշխատանքի հնարավոր շրջանակները։ Հայաստանում այն խիստ ուռճացված է ներկայացվում, կարծես ստորագրվածը ոչ թե խարտիա է, այլ գործընկերության պայմանագիր․ «Դրանց տարբերությունը շատ էական է, որովհետեւ մեկը ընդամենը աշխատանքային կարգ է, աշխատակարգ, իսկ մյուսը միջպետական հարաբերության կարգավիճակ»։

Բադալյանն առաջարկում է աղմկոտ անտուրաժի փոխարեն ուշադրություն դարձնել նրան, ինչը կոնկրետ է։ 

Զանգեզուր

Էնթոնի Բլինքենը հայտարարել է, որ առաջիկայում Հայաստան կժամանի ԱՄՆ մաքսային ու սահմանային պարեկների աշխատանքային խումբ, որի նպատակն է օգնել Հայաստանին՝ ավելացնել սահմանային անվտանգության կարողությունը: Ինչի՞ մասին է այս հայտարարությունը։

«Արդյո՞ք «Միջին միջանցքի», որի մասին դեռևս 2024 թվականի ամռանը Երեւանում հայտարարեց Էնթոնի Բլինքենի տեղակալ Ջեյմս Օ Բրայանը․ ԱՄՆ-ի համար առաջնահերթ է կառուցել Կենտրոնական Ասիայից դեպի Միջերկրական ծով առեւտրային միջանցք, և հատկապես Ադրբեջան-Հայաստան-Թուրքիա երթուղով:

Մյուսը: Հոկտեմբերին Փաշինյան-Պուտին հանդիպմանը ձեռք բերվեց համաձայնություն, որ Իրանի հետ Հայաստանի սահմանի անձնագրային անցակետը ամբողջությամբ կանցնի Հայաստանի սահմանապահ ծառայությանը և ռուս սահմանապահները այլևս ծառայություն չեն իրականացնի այդ անցակետում: Նախորդ տարի դեկտեմբերից այդ համաձայնությունը մտավ ուժի մեջ: Արդյո՞ք ամերիկյան մաքսային ու սահմանային պարեկների խմբի այցի «թիրախում» նաև այդ անցակետն է: Արդյո՞ք հայ-ամերիկյան քննարկումների մասին իրազեկվածության պատճառով էր, որ Իրանի պաշտոնյաները պարբերաբար հայտարարում են, որ հասկանալով Հայաստանի համար հայ-ամերիկյան հարաբերության կարեւորությունը՝ այդուհանդերձ դեմ են ռեգիոնում ԱՄՆ ներկայությանը: Ընդ որում, այդ առումով էլ ուշագրավ է, որ օրերս Հայաստանում էր Իրանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար Ահմադիանը, որին Երեւանը հավաստիացնում էր հայ-իրանական «բնական շահերի» անսասանությունը», – գրել է քաղաքագետը։

արդյոք Հայաստանն է որոշել

Վաշինգտոնում «երկու բառով» հայտարարվել է նաև, որ Հայաստանը միանում է Իսլամական պետության (ԻԼԻՊ) դեմ պայքարի Գլոբալ կոալիցիային, որը գլխավորում է ԱՄՆ-ն: Բադալյանը սա անակնկալ որոշում է համարում՝ նախօրոք ոչինչ չէր հաղորդվել։ 

Իսլամական պետության դեմ գլոբալ կոալիցիան կազմավորվել է 2014 թվականին, գործել է Սիրիայում ու Իրաքում: Այդ կոալիցիան ներառում է մոտ 7 տասնյակ պետություն՝ ներգրավված տարբեր ձևաչափերրով եւ բնույթով: Ռազմական բաղադրիչով մասնակցություն ունեցել է մոտ 23 պետություն:

Բադալյանը հիշեցրել է․ «Սիրիայում հայտնի իրադարձությունների մեկնարկին՝ Հալեպի ընկնելուց առաջ, Հայաստանը հայտարարեց, որ «ժամանակավորապես դադարեցնում» է Հալեպում մարդասիրական առաքելության՝ ականազերծողների ու բժիշկների առաքելության գործունեությունը: Հիշեցնեմ, որ այդ առաքելությունը Սիրիայում էր Ռուսաստանի հետ համաձայնության շրջանակում: Հիմա, երբ Սիրիայում ըստ էության հիմնավորապես փոխվում է իրավիճակը, Ռուսաստանի ներկայության տրամաբանությունը և այլն, արդյո՞ք Հայաստանը իր առաքելությունը կշարունակի արդեն «Իսլամական պետության դեմ պայքարի գլոբալ կոալիցիայի» շրջանակում»:

Ինչ է ենթարդում այս որոշումը, արդյոք կոալիցիային միանալը ամերիկյան կողմի նախապայմաններից է եղել, ինչու այդ մասին նախօրոք չի հայտարարվել։ «Այստեղ բուն խնդիրն անշուշտ միանալը չէ: Այդ որոշումը բնականաբար անհրաժեշտությունների հարց է, որոնք կարող են լինել շաղկապված: Եթե որոշումը անհրաժեշտ է եղել լոկ պետքարտուղարությունից ստորագրում ստանալու համար, ապա դա մի հարց է, եթե պետք է եղել այս շրջափուլում Հայաստանի շուրջ անվտանգային ռիսկերի կառավարման հարցում գործուն որեւէ աջակցություն ստանալու համար, դա ուրիշ հարց է: Բայց էականն այն է, որ Հայաստանի հանրությունը փաստացի այդ թեմայով չի ստանում պատշաճ տեղեկատվություն եւ Հայաստանի որոշման մասին առաջինը լսում է այլ երկրի բարձրաստիճան պաշտոնյայից», – գրել է քաղաքագետը։

արաբական ձախողում

«Պատմությունից հայցելով ներողություն, այդուհանդերձ այս պահին ավելի շատ ուշադրության արժանացնեմ, օրինակ, հարևան պետության նախագահի հանդիպումը Էմիրությունների նախագահի հետ, որի ընթացքում քննարկվել են ներդրումային հերթական ծրագրերը:

Ինչու՞ եմ ուշադրության արժանացնում հենց դա: Որովհետեւ նույն Էմիրությունների հետ, որոնց ներդրումային ֆոնդը այսօր խոշորագույնն է աշխարհում եւ գերազանցել է անգամ Սաուդների ֆոնդին, Հայաստանը «ձախողել» է արդեն երկու էական ներդրումային խոշոր ծրագիր՝ ազգային ավիափոխադրող ընկերության ստեղծում եւ արեւային կայանների կառուցման ծրագիր։ Մեկը Էյր Արաբիա հեղինակավոր ընկերության հետ էր, մյուսը՝ Մասդար ընկերության, որը նույնպես խոշորագույններից է աշխարհում:

Անշուշտ, հիանալի է իհարկե որեւէ պետության, առավել եւս համաշխարհային գերտերության հետ ռազմավարական գործընկերության փաստաթղթի ստորագրումը, եւ երկու հարցերը ես բացարձակապես չեմ հակադրում միմյանց:

Բայց, շատ ավելի առողջ ու արդյունավետ կլիներ, եթե մեր հանրությանը նույնքան հուզեր Հայաստանին առնչվող իրական ներդրումային պորտֆելների, դրանց առկայության, ծավալի, բնույթի, եւ իհարկե՝ հաջողության պատմությունը: Կրկնեմ, իրական ներդրումային ծրագրերի, այլ ոչ թե վերացական, դեկլարատիվ բնույթի նպատակներով հատկացվող դրամաշնորհների կամ վարկերի:

Մինչդեռ, իրական տնտեսությունը մեզանում նույնիսկ հաասարակական-քաղաքական կյանքի երկրորդական պլանում չէ, այլ երրորդական, չորրորդական: Եվ դա այն դեպքում, երբ պետությունը տնտեսությունն է, դրա կառուցվածքը, բովանդակությունը, իսկ անվտանգությունը՝ նաեւ համաշխարհային խոշոր տնտեսական խաղացողների հետ գործնական պայմանավորվածությունների հաստատուն կարողությունը <․․․>», – հավելել Բադալյանը: