Բուրյաթները և հակապատերազմական առաջին էթնիկ նախաձեռնությունը

Ուկրաինայում զոհված ռուսաստանցի զինվորների մեծ մասը, հանրությանը հասանելի աղբյուրների տվյալներով, Բուրյաթիայի բնիկներն են․ այս տվյալները պետության բնիկներին դրդել են «Ազատ Բուրյաթիա» միջազգային հակապատերազմական հիմնադրամ ստեղծել։

Հիմնադրամը մի քանի նպատակ ունի, որոնց թվում են կրեմլյան քարոզչության դեմ պայքարելը և բուրյաթներին «ռուսական աշխարհի գլխավոր պաշտպանների» խարանից ազատելը։

Լրագրող Ալեքսանդրա Գարմաժապովան՝ հիմնադրամի նախագահը, անցած շաբաթ հրապարակցած Republic ամսագրի հոդվածում խոսել է Ֆարիդա Կուրբանգալեևայի հետ այն մասին, թե ինչու են բուրյաթները պատրաստակամորեն գնում պատերազմելու և որքան հեռու է տարածվում բուրյաթների ազատ լինելու ցանկությունը։

«Պուտինի մարտական բուրյաթները»

Ալեքսանդրան պատմում է՝ նման նախաձեռնության անհրաժեշտությունն ի հայտ է եկել այն պատճառով, որ Ուկրաինայում բուրյաթների նկատմամբ բացասական համբավ է արմատացել։ Երբ Պուտինը Դոնբասում պատերազմ էր սկսել, այնտեղ կռվելու համար «աշխարհազորականների» և «հանքափորերի» անվան տակ Բուրյաթիայի զինծառայողներին էին ուղարկում։

2014֊ին այս մասին գրել էր լրագրող Իլյա Բարաբանովը, որը այդ ժամանակ Коммерсант֊ում էր աշխատում։ Տեղացիները՝ բուրյաթներին մատնանշելով, ասել էին․ «Իսկ ահա սրանք մեր դոնբասյան հնդկացիներն են»։

Հետո Новая газета֊ն 20֊ամյա տանկիստի հետ հարցազրույց հրապարակեց, որտեղ երիտասարդը, ի թիվս այլի, պատմում էր, թե ինչպես էին ռուսական իշխանությունները բուրյաթ պայմանագրայիններին թաքուն ուղարկում պատերազմելու։

«Հետագայում բուրյաթների մասին սկսեցին ակտիվորեն գրել ուկրաինական լրատվամիջոցները։ Նրանք օգտագործում էին «Պուտինի մարտական բուրյաթներ» ձևակերպումը։ Արտահայտութունը շատ էր տիրաժավորվում ու այդ թեմայով մեմեր սկսեցին հայտնվել։ Արդեն ներկայիս հարձակման ժամանակ որոշ ուկրաինացիներ ասում էին, որ կռվելու են Ռուսաստանի հետ «մինչև վերջին բուրյաթը»։ Դա շատ տհաճ է։ Մենք փոքր ազգ ենք ու ոչ մի լավ բան չկա նրա մեջ, որ մեր շուրջ նման կերպար է ձևավորվել»:

Բուրյաթները այս պատերազմին նույնպես ակտիվորեն մասնակցում են, հաստատել է Ալեքսանդրան, բացատրելով դա Բուրյաթիայի աղքատությամբ․ տղամարդիկ այնտեղ փող աշխատելու երկու հիմնական միջոց ունեն՝ Հյուսիս մեկնելու «խոպանային» աշխատանքն ու պայմանագրային զինծառայությունը։

Ուկրաինայում զոհված բուրյաթների տվյալների մեջ որպես «ծննդավայր» միշտ այս կամ այն գյուղն է նշվում, բացատրում է հիմնադրամի նախագահը՝ այլ կերպ ասած․ այդ մարդիկ բնակվում էին երկրի ծայրամասերում և, ինչպես իրենց էր թվում, փորձում էին գումար վաստակել։

Շատերը պայմանագիր էին ստորագրում, քանի որ դա բնակարան ստանալու միակ հնարավորությունն էր։ Նրանք կարող էին Բուրյաթիայի մայրաքաղաք Ուլան-Ուդեում այսպես կոչված ռազմական հիպոթեք վերցնել անշարժ գույք գնելու նպատակով, որն իրենց համար թանկ էր։

Բուրյաթների կորուստները

Հասանելի աղբյուրներից ստացված տվյալներով, այս պատերազմում 100 բուրյաթ է զոհվել, որը շատ մեծ թիվ է Բուրյաթիայի նման փոքր երկրի համար․ այստեղ ապրում է միլիոնից քիչ մարդ և հետևաբար, «պատերազմը ոչ մի ընտանիքի չի շրջանցի», նշում է հիմնադրամի նախագահը։

«Ազատ Բուրյաթիա» հիմնադրամի աշխատակիցները փորձում են հետևել նաև այլ շրջաններից պատերազմի մեկնած բուրյաթների մասին տեղեկությունների, սակայն հաշվի առնելով, որ Իրկուտսկի մարզում ապրող շատ բուրյաթներ կնքվելուց հետո ռուսական անուններ են ստանում, իրական զոհերի թիվը կարող է ավելի մեծ լինել։

Հիմնադրամի վերլուծաբան Մարիա Վյուշկովայի խոսքերով, բնակչության տոկոսային հարաբերակցությամբ Բուրյաթիան առաջնորդում է Ուկրաինայում զոհվածների տխրալի վիճակագրությունը։

Ենթադրություն կա, որ ռուսաստանյան իշխանությունները դիտավորյալ են պատերազմ ուղարկում ազգային փոքրամասնությունների։ Ալեքսանդրան կարծում է, որ պատճառներից մեկը ուկրաինացիների հետ ռուսների սերտ կապերն են․ շատերի հորաքույրը, քեռին կամ որևէ այլ հարազատ այնտեղ են բնակվում։ Ավելի քիչ հավանական է, որ նման կապեր կունենան ազգային փոքրամասնությունները։

Այնուամենայնիվ, նա համարում է, որ ամենամեծ գործոնը, որը ստիպում է մարդկանց համաձայնել նման աշխատանքի, կյանքի որակի ցածր մակարդակն է․հիմնականում մահանում են ամենաաղքատ տարածաշրջանների բնակիչները, իսկ Մոսկվայից կամ Պետերբուրգից գործնականորեն ոչ ոք չի մահացել։

«Բայց այստեղ մի ուրիշ պահ էլ կա, որը քննարկում էինք մեր աշխատակիցների հետ։ Կարծես, հարց է առաջանում՝ ինչպե՞ս են բուրյաթները համաձայնում կռվել հանուն «ռուսական աշխարհի» գաղափարների, եթե իրենք Ռուսաստանում ապրելով անընդհատ բախվում են այլատյացությանն ու ռասայական խտրականությանը։ Ես չգիտեմ բուրյաթների, որոնք հայտնվելով Պիտերում կամ Մոսկվայում, չեն լսում «ռադ եղեք ձեր Չինաստանը» կամ նմանատիպ արտահայտություններ։ Հնարավոր է՝ այստեղ հոգեբանական գործոն կա․ բուրյաթներին թվում է, թե պատերազմին մասնակցելն իրենց հնարավորություն է տալիս «վեհանալ»՝ հասնելով ռուսներին։ Իրենք պատրաստ են մոռանալ այդ խտրականությունը, որ «վատ ուկրաինացիների» դեմ կռվում ռուսները իրենց որպես հավասար ընդունեն։ Այլ կերպ ես դա չեմ կարող բացատրել․․․»

Բուրյաթներին օգտագործում են նաև ուկրաինացիների դեմ տեղեկատվական պատերազմում․ Сеть շարժումը (որը պրոկրեմլյան Наши շարժման ճյուղերից էր), 2015 թվականին նկարահանել էր «Պուտինի մարտական բուրյաթների ուղերձը Ուկրաինայի վախեցած ժողովրդին», որտեղ Իրկուտսկի մարզի բուրյաթները ասում էին ուկրաինացիներին, որ իրենց տնտեսությունը «թռչում է դեպի Կոնչիտա Վուրստի շեք» ու նմանատիպ բաներ։

«Կարող եմ ասել, որ այդ տեսահոլովակում նկարահանվածների մեծամասնությունը լիովին ապաքաղաքական էին։ Նրանցից մի աղջկա հետ վերջերս եմ կապնվել, նա հիմա Գերմանիայում է ապրում։ Անկեղծորեն ընդունեց, որ ամաչում է այդ տեսանյութի համար ու հիմա հասկանում է, որ դա խայտառակություն էր։ Նա ասում էր, որ ընկերներից մեկն էր իրեն խնդրել նկարահանվել, իսկ ինքն այդ ժամանակ 16 տարեկան էր ու ոչինչ չէր հասկանում քաղաքականությունից․․․»։

Հիմնադրամի գործունեության մասին 

«Ազատ Բուրյաթիա»֊ն գործունեության մի քանի ուղղություն է առանձնացրել, որոնցով զբաղվում են հիմնադրամի աշխատակիցները․ բուրյաթ պայմանագրայիններին իրավաբանական օգնություն են ցուցաբերում, սեփական հետազոտություններ են անցկացնում և պատերազմի մասին զեկույց պատրաստում։ Բացի այդ, հիմնադրամը կողմ է Բուրյաթիայի կառավարության նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելուն․ նրանք համարում են, որ այն ուղղակիորեն պատասխանատվություն է կրում բուրյաթ զինվորների մահվան համար։ Ի վերջո, հիմնադրամի ստեղծումը նաև հոգեբանական աջակցություն և միավորվելու միջոց է այն մարդկանց համար, որոնք դատապարտում են պատերազմը։

«Մենք կողմ ենք ուժեղ, ժողովրդավար և ազատ Բուրյաթիային՝ Ռուսաստանի Դաշնության սահմաններում։ Մենք շատ հստակ ասում ենք, որ դա մեզ համար կարևոր է։ Բայց միաժամանակ համարում ենք, որ հանրապետության բոլոր խնդիրները կապված են այն բանի հետ, որ իրական դաշնություն չկա։ Իրական դաշնություն է, երբ տարածաշրջանները իրենց սոցիալ֊տնտեսական առաջնահերթությունների վերաբերյալ սեփական որոշումներն են կայացնում։ Հանրապետությունը մեկն է, իսկ տարածաշրջանները շատ են ու բոլորը ունեն տարբեր կարիքներ և տարբեր հնարավորություններ։ Տարածաշրջաններին ավելի շատ ինքնուրույնություն է պետք, որովհետև իրենք չպետք է ամեն անգամ Մոսկվայի բերանին նայեն ու նրանից ողորմություն սպասեն․․․»։