Բաքվեցի Գրիշան Պոլտավայում է ապրել կյանքի կեսը

Ուկրաինա գործուղումից առաջ եղբորիցս ուզում էի ընդհանուր ծանոթների և իր ընկերների կոնտակտները, որոնց հանդիպել էի 2014 թվականին։ Տեսանյութը հայերեն ենթագրեր ունի։

Գրիշան Պոլտավայում է ապրել կյանքի կեսը։ Նույնիսկ ավել։ Ծնվել է Բաքվում։ Ջարդերից անմիջապես հետո չեն տեղափոխվել։ Հասցրել է դեռահաս ընկերներին ամոթանք տալ թալանի համար։ Արդարանում էին, որ բակից ոչ ոք հայերի տներ չի մտել։

Օտար Երևանում լավտղությունն ավելի մեծ ջանք էր պահանջում. անծանոթ ժարգոն, ուրիշ հայերեն, հանրակացարան և ռուսախոսություն սեփականաշնորհման և ազգային զարթոնքի ֆոնին։ Հիշում եմ՝ եղբորս հանդիպեցի կամվոլնիի մոտ։ Դեմքն արյունոտ, աչքը թափած, շորերը պատռված։ Գնացինք տուն, Գրիշան հեռուստացույցի ոտքը հանեց ու հետ գնաց։ Երեկոյան չորս ծեծված տղամարդիկ (մեկը կոտրված ծնոտով) քուչի լավերի ուղեկցությամբ լցվեցին մեր սենյակ։ Հայրս բոլորին նստացրեց մահճակալներին ու աթոռներին, ինձ ու քրոջս խնդրեց դուրս գալ։

Մի տարուց Գրիշային բանակ տարան (ավելի ուշ պարզվեց՝ ապօրինաբար)։ Դեռ պատերազմ էր։ Տարան սահման։ Մի օր մտավ տուն ու առանց ինչ-որ բան ասելու սկսեց շշից ձեթ խմել։ Առավոտյան սավանից պադշիվ կտրեց ու գնաց։ Կռիվներն ու ծեծը սկսվել էին դեռ Չարբախի հավաքակայանում։ Սահմանամերձ զորամասում չէին կերակրում, սնվում էին անտառից։ Ոմանց փողի դիմաց տուն էին թողնում, մյուսները ստիպված էին ամիսներով դիրքերում ապրել։ Բարձրաձայն դժգոհելու համար հրամանատարները եղբորս դաժան ծեծել էին։ Ողջ էր մնացել։ Հոսպիտալից հետո հրամանատարներից մեկին ու գնդի նայողին բլյախով տփել էր։ Գրիշայից դաժան վրեժ էին լուծել ու հետքերը թաքցնելու համար կիսամեռ վիճակում գցել էին կամրջից։ Էլի ողջ էր մնացել։ Տարել էին հոգեբուժարան, որի սանիտարները մետաղյա մահակներով էին ֆռում։

Գրիշան գնաց Սամարա, հետո՝ Ուկրաինա, որտեղ մնաց քսան տարի։ Կոշկակարություն էր անում, սեզոնին աշխատում էր Ղրիմում։ Երբ գործ չէր լինում՝ խորովածանոցում խոհարար էր։

Կիևից Պոլտավա էի գնացել Մայդանից հետո։ Գրիշան ու նրա կինը չէին կիսում ոգևորությունս. Յուրա, ամեն ինչ այդքան միանշանակ չէ, տես ինչ վիճակ է մեր թաղերում, գրեթե բոլոր շքամուտքերում աջ սեկտորի շտաբեր են, կողքերն էլ հարբած դեռահասներ։

Երկու տարի անց սկայպով ուժեղ վիճեցինք։ Այդ ժամանակ Ադրբեջանը ապրիլին չորս օր հարձակվում էր Ղարաբաղի վրա։ Ասում էի, որ ճիշտը հայկական չէ, ոչ էլ ադրբեջանական, որ տանջում ու սպանում են աղքատներին։ Գրիշան առաջարկեց ձեռքս սրտիս դնեմ ու պատասխանեմ. ո՞վ է մեղավոր, ո՞վ է սկսել։ – Չէ որ ինքդ գիտես, որ ճիշտը մենք ենք։ Գուցե քո համար ձեռնտու չէ ուղիղ ասելը, բայց դու հո հիշում ես, թե ուր է մնացել մեր տունը, ինչու ենք հանրակացարանում, ով է մեզ վռնդել, մաման ոնց է մահացել։

Գրիշան ու ընտանիքը այլևս չէին հարմարվում Պոլտավային, որոշեցին տեղափոխվել։ Վերջին կաթիլը աղջկա խնդիրներն էին վճարովի դպրոցում։ Դասարանցին էր նեղացնում։ Մայրը գնացել էր իրավիճակը պարզելու, տնօրենը ասեց, որ այդ տղան բոլորին է նեղացնում, բայց միայն իրենք են բողոքում։ Կռվարարի հայրը քաղաքապետարանում է աշխատում, իսկ եղբորս կինը լավ կաներ չմոռանար, որ իրենք ապրում են ազատ, անկախ, ուղղափառ, սլավոնական երկրում։

Տեղափոխվեցին Հայաստան։ Օլյային այստեղ դուր էր գալիս. անվտանգ է, երեխաներին էլ լավ են վերաբերվում։ Գործ չկար, տեղական ձևերով բազար անել եղբայրս այդպես էլ չսովորեց․ – Եթե էս աշխատավարձով պիտի ավել բան պահանջի ու վրես մուննաթ գա, կսատկացնեմ։ Սա իմ տեղը չի։

Հայկական Մայդանից՝ թավշյա հեղափոխությունից հետո Գրիշան ընտանիքի հետ տեղափոխվեց մեկ այլ ուղղափառ սլավոնական երկիր՝ Իրկուտսկ։

***
— Յո՛ւր, լսի՛ր ինձ, խնդրում եմ։ Հիմնական բանը հասկացի, չնայած ես ինչ-որ թաքուն իմաստներով չեմ խոսում։

Խնդիրը քո գործի մեջ չի. դա արդեն երկրորդական ա։ Ես որ իմացա, որ էդ կողմեր ես գնում, ոգևորվեցի։

Գիտես, ես էնտեղ ընկեր ունեմ, իրա ընտանիքով։ Ոչ մեկ դեմ չի, որ դու մարդկանց հանդիպես կամ զանգես։

Ես անձնական պահերի մասին եմ խոսում։ Ես Մեդվեդի համար եմ ասում, դու վերցնում ես իրա համարը, ուզում ես կապվես հետը։

Ինքը մեր հարաբերություններից տեղյակ չի, չգիտի, որ կարող ենք տարին մեկ կապի դուրս գալ, խոսալ։ Որ դու իմ թեմաներից տեղյակ չես, ես՝ քոնից։

Հասկանո՞ւմ ես։ Ինքը իմ նկատմամբ գանդոնի պես ա իրան պահել։ Ես բառեր չեմ ընտրում։

Ուղղակի ուզում եմ, որ դու ինձ հնարավորինս լավ հասկանաս։ Հասկանաս, որ էդ մարդը շատ տգեղ ա պահել իրան։

Վերջ։ Դու ուզում ես իրան զանգես, խոսաս կամ հանդիպես։ Ես կուզեի դու գնայիր ու Մաֆին տենաիր։

Համ փողերս են էնտեղ, համ էլ և այլն, և այլն։ Ու դու կլսեիր ոչ թե պրոֆեսիոնալ ուկրաինացու, այլ ամենասովորական մարդու,

որը էնտեղ ապրում, աշխատում ա, երեխեքի ա մեծացնում և այլն։ Բայց ցավոք էդ թեման դուրս ա մնում։

Հասկանո՞ւմ ես։ Իսկ դու ինձ ասում ես… Ես հասկանում եմ, բայց հնարավոր չի՞ էդ անել առանց կոնկրետ մարդու, որն ամեն դեպքում…

Ես եմ իրան քո հետ ծանոթացրել, չէ՞։ Ու ես իրա հետ լավ չեմ։ Եսիմ։ Չգիտեմ քեզ էլ ոնց բացատրեմ։

Կարաս զանգես, հա, հեռախոսով, հարցնես։ Ինքը քեզ կհրավիրի, քո հետ նորմալ կշփվի, կհյուրասիրի և այլն, և այլն։

Բայց ո՞նց դա կնայվի իմ ու իրա ու բոլորի հարաբերությունների ֆոնին։ Մաֆը կիմանա, որ Յուրան եկել ա էդ անասունի հետ ա շփվել,

Էն դեպքում, երբ ես ու Մաֆը վեճեր ենք ունեցել իրա թեմայով։ Ոնց էր իմ մասին արտահայտվում և այլն։

Ես ուղղակի չեմ հասկանում։ Չես ջոգու՞մ։ Չգիտեմ։ Նորից եմ կրկնում։ Իմ համար քո գործը հեչ, ինձ մեկա ինչ ես ուզում, ինչ ինֆորմացիա, ինչ նյութ ես ուզում հավաքես։

Կարաս թութակին վերցնես, թութակի հետ խոսաս, լրիվ ինչ ուզես էդ էլ կասի։ Իրա հետ էլ ա տենց լինելու, 99 տոկոս։

Ոչ մեկ քեզ ճիշտը չի ասելու, ճիշտը, որը իրանք գիտեն, կամ որ գուշակում են, բայց վախենում են ասել,

Նորից եմ ասում, կրկնում եմ, էդ իմ համար երկրորդական է։ Նենց չի ինձ լրիվ մեկ ա, բայց երկրորդական ա։

Էս կոնտեքստում, որ դու ինձ հարցնում ես էդ մարդու կոորդինատները… Ինձ ստիպում ես կրկնվել։ Չեմ հասկանում։