Եվրոպական արդարադատության անիվները շատ դանդաղ են պտտվում․ Սորոս

Ջորջ Սորոսի հարցազրույցը Գրեգոր Փիթեր Շմիցին (կրճատումներով)

ԳՓՇ. – Այս ճգնաժամը կփոխի՞ կապիտալիզմի բնույթը: Նախքան ԿՈՎԻԴ-19-ով պայմանավորված այս աղետալի տնտեսական անկումը՝ արդեն իսկ ականատես էինք լինում գլոբալացման և ազատ առևտրի բացասական կողմերի վերաբերյալ քննարկումների:

ՍՈՐՈՍ. – Այլևս չենք վերադառնալու այն կետին, որում գտնվում էինք, երբ համավարակը բռնկվեց: Դրանում քիչ թե շատ կարելի է վստահ լինել: Բայց դա միակ բանն է, որում կարելի է վստահ լինել: Բոլոր այլ հարցերում հնարավոր է զարգացման ցանկացած տարբերակ: Չեմ կարծում, թե որևէ մեկին դա հայտնի է:

– Այս ճգնաժամի շնորհիվ հնարավո՞ր է, որ մարդիկ և ազգ-պետություններն ավելի միասնական դառնան:

– Երկարաժամկետ հատվածում՝ այո: Ներկայումս մարդկանց պարուրել է վախը: Իսկ վախը հաճախ մարդկանց ստիպում է, որ իրենք իրենց վնաս հասցնեն: Դա վերաբերում է ոչ միայն անհատներին, այլ նաև՝ ինստիտուտներին, պետություններին և ողջ մարդկությանը:

– Մենք հենց դրա՞ն ենք ականատես լինում վիրուսի ծագման շուրջ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների և Չինաստանի փոխադարձ մեղադրանքների «խաղում»:

– ԱՄՆ-ի և Չինաստանի միջև շարունակվող հակամարտությունն իրավիճակը բարդացնում է, քանի որ մենք պարտավոր ենք միասին աշխատել կլիմայի փոփոխությունների ուղղությամբ և ԿՈՎԻԴ-19-ի դեմ պատվաստանյութ մշակելու ուղղությամբ: Ակնհայտ է, սակայն, որ չենք կարող միասին աշխատել, քանի որ արդեն իսկ մրցակցում ենք պատվաստանյութը մշակելու և օգտագործելու հարցում: Այն փաստը, որ պետական կառավարման երկու խիստ տարբեր համակարգեր ունենք՝ ժողովրդավարականը և …

– Ավտոկրատակա՞նը:

– Իրավացի եք: Դա ամեն ինչ զգալիորեն դժվարացնում է: Շատերն ասում են, որ մենք պետք է շատ սերտորեն աշխատենք Չինաստանի հետ: Բայց ես կողմ չեմ այդ մոտեցմանը: Մենք պարտավոր ենք պաշտպանել մեր ժողովրդավարական բաց հասարակությունը: Միևնույն ժամանակ, պարտավոր ենք գտնել կլիմայի փոփոխությունների և նոր տիպի կորոնավիրուսի դեմ պայքարի հարցում համագործակցելու ուղին: Դա դյուրին չի լինի: Ես կարեկից եմ չինացի ժողովրդին, քանի որ նրանք բռնապետի` նախագահ Սի Ցզինպինի գերիշխանության ներքո են: Կարծում եմ, որ բազմաթիվ կրթված չինացիներ զայրացած են այդ փաստով, և հանրության լայն շրջանակները մինչ օրս բարկացած են նրա վրա այն բանի համար, որ ԿՈՎԻԴ-19-ը գաղտնի էր պահել ընդհուպ մինչև չինական Ամանորից հետո:

– Սի Ցզինպինի իշխանական լծակները կարո՞ղ են թուլանալ, երբ չինացիները սկսեն հասկանալ, որ ճգնաժամի դեմ ձեռնարկված միջոցառումները մեղմ ասած լավագույնը չէին:

– Անտարակույս: Երբ Սի Ցզինպինը վերացրեց ժամկետային սահմանափակումները՝ ըստ էության ինքն իրեն հռչակելով ցմահ նախագահ, նա թեժ մրցակցությամբ բնորոշվող վերնախավի նեղ շրջանակներում փոշիացրեց ամենակարևոր և ամենահավակնոտ մարդկանց քաղաքական ապագան: Դա լրջագույն սխալ էր նրա կողմից: Ուստի՝ այո, ինչ-որ առումով նա շատ ուժեղ է, բայց միևնույն ժամանակ՝ ծայրահեղ թույլ է, իսկ այսօր՝ թերևս նաև խոցելի:

Չինաստանի առաջնորդների շրջանակի ներսում ծավալվող պայքարին ուշի-ուշով եմ հետևում, քանի որ ես նրանց կողմից եմ, ովքեր բաց հասարակության արժեքներն են դավանում: Չինաստանում նույնպես շատերը բաց հասարակության հավատարիմ ջատագովներ են:

– Բայց այստեղ չի կարելի չնշել, որ ԱՄՆ-ի գործող նախագահն իրականում չի մարմնավորում բաց և ազատ հասարակության արժեքները …

– Դե, դա էլ հաջորդ թույլ կետն է, որը հուսով եմ շատ երկար չի շարունակվի: Դոնալդ Թրամփը կուզենար բռնապետ լինել: Բայց նա չի կարող այդպիսին լինել, քանի որ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում գոյություն ունի Սահմանադրությունը, որը մարդիկ դեռ հարգում են: Այդ Սահմանադրությունը նրան կարգելի որոշ քայլեր կատարել: Դա չի նշանակում, թե նա չի փորձի, քանի որ այժմ նա բառացի կենաց-մահու կռիվ է տալիս: Ավելացնեմ նաև, որ ժամանակին հավատացել եմ, որ Թրամփն ինքն իրեն կոչնչացնի, և այժմ արդեն նա գերազանցել է իմ ամենակատաղի ակնկալիքները:

– Ուժային այս պայքարում ի՞նչ դեր է խաղում Եվրոպական միությունը՝ Ձեր հայրենի «տունը», որն այդքան շատ եք սիրում:

– Ինձ հատկապես անհանգստացնում է Եվրոպական միության ապագան, քանի որ այն ոչ լիարժեք միություն է: Եվրամիությունը ստեղծման գործընթացում էր: Բայց այդ գործընթացը չավարտվեց, ինչի պատճառով Եվրոպան բացառիկ աստիճանի խոցելի է դառնում՝ էլ ավելի խոցելի, քան ԱՄՆ-ը, և ոչ միայն ոչ լիարժեք միություն լինելու պատճառով, այլ նաև՝ իրավունքի գերիշխանության վրա հիմնված լինելու պատճառով: Իսկ արդարադատության անիվները շատ դանդաղ են պտտվում, մինչդեռ ԿՈՎԻԴ-19 վիրուսի նման սպառնալիքները շատ արագ են տեղաշարժվում: Դա առանձնակի խնդիր է առաջացնում Եվրոպական միության համար։

***

– Երբ Եվրամիությունը մեղմեց պետական օգնությունը սահմանափակող կանոնները, պահանջների կեսից ավելին ներկայացրեց Գերմանիան: Ոմանք պնդում են, թե դա խաթարում է միասնական շուկայի սկզբունքները, քանի որ անարդար առավելություն է ընձեռում Գերմանիային: Ի՞նչ եք կարծում Դուք:

– Համամիտ եմ նրանց փաստարկին: Դա հատկապես անարդար է Իտալիայի հանդեպ, որն առանց այդ էլ Եվրոպայի «վատառողջ» անդամն էր, իսկ հիմա էլ՝ ամենածանր հետևանքներն է կրում ԿՈՎԻԴ-19-ի պատճառով: «Հյուսիս Լիգա» կուսակցության առաջնորդներից Մատեո Սալվինին քարոզում է, որպեսզի Իտալիան դուրս գա եվրոյի գոտուց, ինչպես նաև Եվրոպական միությունից: Բարեբախտաբար, կառավարությունից հեռանալուց հետո նրա անձնական հեղինակությունը նվազել է, սակայն նրա քարոզարշավի հետևորդների թիվն ավելանում է:

Սա նույնպես էքզիստենցիալ ևս մեկ սպառնալիք է Եվրամիության համար: Ի՞նչ կմնա Եվրոպայից՝ առանց Իտալիայի, որն ամենաեվրոպամետ պետությունն էր ժամանակին: Իտալացիներն Եվրոպային ավելի շատ էին վստահում, քան իրենց հայրենի կառավարությանը: Բայց նրանց հետ վատ վարվեցին 2015 թվականին փախստականների ճգնաժամի ընթացքում: Ահա՜ թե ինչու են նրանք հայացքներն հառել ծայրահեղ աջակողմյան կողմնորոշում ունեցող «Հյուսիս Լիգա» կուսակցությանը և «Հինգ Աստղ» շարժմանը․․․

թարգմանությունը՝ Բաց հասարակության հիմնադրամներ – Հայաստան
հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ այստեղ