Home / Բանակ / Ղարաբաղի կարգավիճակը գրվեց սառույցին, հայրենասիրական մրցումները հետաքրքիր չեն

Ղարաբաղի կարգավիճակը գրվեց սառույցին, հայրենասիրական մրցումները հետաքրքիր չեն

Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի մասին

Հայաստանի մաքսիմալիստական, անհեռատես քաղաքականության բերումով Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը գրվեց սառույցին: Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակ ենթադրել են Ընդհանուր պետության առաջարկը և Փարիզյան սկզբունքները: Առաջինով Լեռնային Ղարաբաղը կոչվելու էր հանրապետություն, բայց Ադրբեջանի կազմում և օժտված էր ինքնավարության, քան լիիրավ հանրապետության կարգավիճակով: Երկրորդ՝ Փարիզյան սկզբունքերով այն փոխանակվում էր Մեղրիով և միանում էր Հայաստանին: Բանակցային մնացած բոլոր՝ այդ թվում՝ վերջին Մադրիդյան առաջարկներով Լեռնային Ղարաբաղին տրվում էր միջանկյալ կարգավիճակ՝ հետագայում ռեֆերենդում անելու պայմանով: Անկախ պետության վերջնական կարգավիճակի հարցը երբեք չի քննարկվել բանակցային սեղանին:

Եվ 1998 թ. Հայաստանի արտաքին քաղաքականության ձգտումը հասնելու տարածքներ վերջնական կարգավիճակի դիմաց սկզբունքին ձախողվել է՝ արժանանալով ոչ միայն Ադրբեջանի, այլև Մինսկի խմբի և միջազգային հանրության մերժմանը: Այսպիսով, 1991 թ. սեպտեմբերի 2-ի ԼՂՀ անկախության հռչակագիրը չի ստացել միջազգային իրավունքի ուժ, և հանրապետությունը չի ճանաչվել: Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը, սակայն, ճանաչվել էր և դարձել բանակցային հիմնական սկզբունքներից մեկը:

Հայկական կողմը ուզում էր Ղարաբաղի վերջնական անկախ կարգավիճակի ճանաչման երաշխիքներ, որպիսիք չստացավ ո՛չ Ադրբեջանից, ո՛չ մնացած աշխարհից: Արդյունքում ձեռքից բաց թողեց նաև դժվարությամբ նվաճած միջանկյալ կարգավիճակի իրավունքը: Իսկ հիմա հայկական քաղաքական ղեկավարությունը փորձում է վազել և կախվել արդեն հեռացած գնացքից՝ հայտարարելով, թե պատրաստ է կարգավիճակի հարցը քննարկել Մինսկի խմբի հետ:

Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներից մեկը՝ տարածաշրջանում կարևոր դերակատարում ունեցող Ռուսաստանը, այս պահին հետաձգում է ԼՂ կարգավիճակի հարցը: Թե՛ նախագահը, թե՛ արտգործնախարարը քանիցս հայտարարել են, որ այս պահին կարևոր են խաղաղ համակեցության շուրջ գործընթացները՝ ապաշրջափակման, հաղորդակցության ուղիների բացման, հուշարձանների վերականգնման աշխատանքները, որից հետո կարգավիճակի հարցը կարող է հեշտությամբ լուծվել: Ըստ էության, միջանկյալ կարգավիճակի տրամադրումը և մնացած 5 էլեմենտների կատարումը նույնպես միտված էին կոնֆլիկտի աստիճանական լուծմանը սուր հակասությունների մեղմացման, երկու ժողովուրդների հաշտեցման ճանապարհով: Ինչից հետո հանրաքվե կազմակերպելը կլիներ ավելի հեշտ, իսկ իրար սպանելը՝ դժվար:

Այս սցենարը մերժվեց հայկական կողմից: Բանակցությունների և խաղաղության գաղափարը հայկական վերնախավերի կողմից վարկաբեկվեց որպես թուլություն, փոխարնեը ընտրվեց պատերազմը, որը անգամ «հաղթանակի» դեպքում չէր բերելու ԼՂ-ին վերջնական կարգավիճակ, ինչպես չէր բերել 94-ին: Հայաստանի հասարակությունը և նրա քաղաքական միտքը պարտվեցին այդ պատերազմում՝ հազարավոր մարդկային կորուստների գնով կորցնելով նաև կարգավորման նախկին պայմանները:

Այժմ փոխվել են թե՛ ԼՂ հարցի կարգավորման պայմանները, թե՛ միջազգային և տարածաշրջանային ուժերի հարաբերակցությունները: Արդյոք սա հասկանում են Հայաստանի քաղաքական ուժերը, կա արդյոք Հայաստանի և ԼՂ ժողովրդի անվտանգության և շահի գիտակցման պատրաստակամություն, թե՞ շարունակվելու է հայաստանյան քաղաքական ուժերի կոմպրադորական գործունեությունը, տեղական բնակչությանը ուրիշ օրակարգերին ծառայեցնելու և շահագործելու քաղաքական առաքելությունը: Դատելով Հայաստանի քաղաքական ներկա պատկերից՝ այդ գիտակցությունը ներկայում գրեթե չկա:

Ղարաբաղի հարցում Ռուսաստանն ունի առանցքային դեր: Նրան այդ դերը վերապահել են Մինսկի խմբի համանախագահող երկրները: Համանախագահող մյուս կողմերին խաղի մեջ ակտիվացնելու և դիվիդենտներ շահելու հայկական նկատվող միտումները կարող են վատ հետևանքներ ունենալ: Ժողովրդական տեղին խոսք կա՝ սատանի մայլում քյանդրբազություն չեն անում: Վերջապես հայ քաղաքական միտքը պետք է հասկանա, որ շուստրիությամբ ու զոռբայությամբ հարցեր չեն լուծվում: Նման որակներով քաղաքական գործիչները կարող են լուծել միայն իրենց հովանավորների նեղ տեղական շահերը, չի կարելի հավակնել ամբողջ պետության ու հասարակության կենսական հարցերը լուծել:

Այս պահին թե՛ Հայաստանում, թե՛ ԼՂ-ում ապրող մարդիկ ունեն կենսական կարիքների բավարարման հարց: Դա պետք է լինի իշխանության խնդիրը: Քաղաքական ուժերի ցուցադրական ելույթները և հայրենասիրական մրցումները մարդկանց հետաքրքիր չեն:

Ինչ վերաբերում է ինքնորոշման իրավունքին, ապա այն ինքնանպատակ չէ: Առաջինը պետք է կարողանալ չկտրել իր իրական կոնտեքստից ինքնորոշման իրավունքը: Երկրորդը՝ դուրս դնել Ղարաբաղի հարցը Հայ դատի պլանից, երրորդը՝ տարբերել ադրբեջանցուն թուրքից: Չորրորդը՝ առաջնորդվել ԼՂ ժողովրդի անվտանգության կարևորության հարցով և թույլ տալ կամարտահայտվել: Վերջապես՝ արժևորել խաղաղությունը և բարիդրացիությունը, չապավինել զենքի ուժին և դիսկոմունիկացիային, ապավինել խոսքի և հաղորդակցության պրակտիկաներին:

Գայանե Այվազյան
աղբյուր՝ ֆեյսբուքի էջ