Դիտորդներ, պայմանագրային տարրեր և այլն․ Աստանայում հանդիպել են ԱԳՆ-ները

Աստանայում ավարտվել է Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների եռակողմ հանդիպումը․ օրակարգում, ըստ պաշտոնական հաղորդագրությունների, հայ-ռուս-ադրբեջանական եռակողմ հայտարարությունների կատարման ընթացքն էր՝ աշխատանքները, որոնք տարվում են սահմանազատման հանձնաժողովի շրջանակներում և ապաշրջափակման ուղղությամբ։ Հանդիպումը նախաձեռնել էր ռուսական կողմը։

Հայաստանի արտգործնախարարության փոխանցմամբ, բանակցությունների ընթացքում Արարատ Միրզոյանը, Սերգեյ Լավրովն ու Ջեյհուն Բայրամովը մտքեր են փոխանակել նաև Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրի մշակման և Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի կարգավորման շուրջ: 

Միրզոյանն ընդգծել է Հայաստանի տարածքից ադրբեջանական զորքերի դուրսբերման, բոլոր հայ ռազմագերիների անհապաղ ազատ արձակման և հրադադարի ռեժիմի անվերապահ պահպանման անհրաժեշտությունը։

Երևանը կարևորել է նաև սահմանային իրավիճակի մշտադիտարկման ու վերահսկման միջազգային մեխանիզմների ներդրումը՝ նոր ագրեսիաները կանխարգելելու նպատակով։

ԵՄ-ն դիտորդություն կանի․ ՀԱՊԿ-ն էլ է ուզում

Պրահայում կայացած՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի, Ֆրանսիայի ու Եվրոպական խորհրդի ղեկավարների բանակցություններից հետո հայտարարվել էր, որ Եվրամիությունը քաղաքացիական առաքելություն է ուղարկելու Հայաստան՝ Ադրբեջանի հետ սահմանին դիտորդություն իրականացնելու և դելիմիտացիային նպաստելու համար։ Առաքելության կազմում կլինի մինչև 50 դիտորդ։ ԵՄ դիտորդական նախնական խումբը Երևան է ժամանել արդեն այսօր։

Քառակողմ հայտարարության համաձայն՝ եվրոպացի (անզեն) դիտորդները Հայաստանում են տեղակայվելու հոկտեմբերին՝ առավելագույնը 2 ամիս ժամկետով։ Դիվանագետները չեն բացառում, որ դիտորդների մի մասը Հայաստան կարող է տեղափոխվել Վրաստանից․ 2008-ի օգոստոսյան պատերազմից հետո՝ ռուս-վրացական պայմանավորվածությունների կատարմանը հետևելու համար, Վրաստանի սահմանին շուրջ 200 եվրոպացի դիտորդ է տեղակայվել։ Հայաստանի դեպքում սահմանային իրավիճակի մշտադիտարկումից բացի՝ եվրոպական առաքելությունը պետք է նաև զեկույցներ կազմի՝ Ադրբեջանի հետ սահմանագծման ու սահմանազատման հանձնաժողովների աշխատանքներին աջակցելու համար։ Իլհամ Ալիևն այսօր հայտարարել է, որ Պրահայում կտրականապես մերժել է Ադրբեջան առաքելություն ուղարկելու՝ Եվրամիության փորձը, ուստի՝ առաքելությունը կտեղակայվի միայն Հայաստանի տարածքում։

Հոկտեմբերի 12-ի երկկողմ հանդիպման ժամանակ՝ ԵՄ դիտորդական առաքելության տեղակայմանն արձագանքելով, Ռուսաստանի արտգործնախարարը հայտարարել էր, թե ՀԱՊԿ-ն էլ է պատրաստ դիտորդներ ուղարկել Հայաստան․ 

«Հենց որ Հայաստանը խնդրեց ՀԱՊԿ-ի արտահերթ նիստ գումարել, այն կայացավ, ընդունվեց որոշում Հայաստան ուղարկել ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարին ու Միացյալ շտաբի ղեկավարին։ Նրանք գնացին, բերեցին առաջարկություններ, այդ առաջարկություններն արդեն ավելի քան մեկ ամիս է՝ մեր ձեռքում են։ Դրանք առաջարկում են ՀԱՊԿ դիտորդական առաքելություն ուղարկել Հայաստան՝ Ադրբեջանի հետ սահման։ Միակ բանը, որ պահանջվում է` Հավաքական անվտանգության խորհրդի որոշումն է», – ասել էր Ռուսաստանի նախահայը՝ շարունակելով. «Հիմա (նախագահողը) Հայաստանի Հանրապետությունն է։ Այնպես որ՝ հենց ազատ ժամանակ ունենաք, մենք պատրաստ կլինենք հաստատել նման առաքելությունը` պաշտոնապես, և այն կկարողանա սկսել աշխատանքը»:

Հայաստանի արտգործնախարարը հակադարձել էր՝ Հայաստանը որպես համանախագահող փորձել է պայմանավորվել Խորհրդի արտահերթ նիստ անցկացնելու հարցով, սակայն դա դեռ չի հաջողվել` դաշնակիցների «խիստ ծանրաբեռնվածության պատճառով»:

Միրզոյան-Լավրով-Բայրամով հանդիպումը, Աստանա

Միրզոյան-Լավրով երկկողմ և Միրզոյան-Լավրով-Բայրամով հանդիպումները առաջինն էին՝ Ադրբեջանի վերջին հարձակումից ու Ռուսաստանի հասցեին Երևանից ամենաբարձր մակարդակով հնչող քննադատություններից հետո։ 

Միրզոյան-Լավրով հանդիպմանը Հայաստանի արտգործնախարարը կրկին շեշտել էր՝ «հայկական կողմն ակնկալում է Ռուսաստանի՝ որպես ռազմավարական դաշնակցի միանշանակ դիրքորոշումը և աջակցությունը՝ ադրբեջանական զինված ուժերը ՀՀ ինքնիշխան տարածքից դուրս բերելու հարցում»։

Մինչ այս հայ-ադրբեջանական երկկողմ և բազմակողմ շփումները տեղի են ունեցել Արևմուտքում։ Ռուսական կողմը դրանց կտրուկ է արձագանքել․ ՌԴ ԱԳՆ-ն կրկին քննադատել է արևմտյան երկրկներին՝ հայ-ադրբեջանական կարգավորմանը ամեն կերպ միջամտելու և Ռուսաստանին գործընթացից դուրս մղելու փորձերի համար։

Բաքուն սպասում է Հայաստանի պատասխանին

Ամփոփելով Աստանայի եռակողմ հանդիպման արդյունքները՝ Ադրբեջանի արտգործնախարարությունն իր հերթին հայտարարել է, թե Պրահայի քառակողմ բանակցությունները Բաքուն որպես առաջընթաց է ընկալում խաղաղության պայմանագրի ստորագրման ուղղությամբ։ 

Բայրամովը հիշեցրել է, որ Ժնևում հոկտեմբերի 2-ին «Ադրբեջանը Հայաստանին է ներկայացրել խաղաղության պայմանագրի հիմնական տարրերը» և սպասում է Հայաստանի պատասխանին:

Հոկտեմբերի 12-ին Ադրբեջանի ԱԳ նախարարը Բիշքեկում հարցազրույց էր տվել և հայտարարել, թե Ադրբեջանը «Հայաստանին է փոխանցել խաղաղության համաձայնագրի ընդլայնված տարրերը», որոնք լրացնում են նախկինում ներկայացված 5 հիմնական սկզբունքները։ Ըստ Բայրամովի՝ հայկական կողմը ժամանակ է վերցրել դրանց ծանոթանալու համար։

Հիշատակված 5 սկզբունքները Բաքուն հանրայնացրել էր դեռևս ամիսներ առաջ։ Երևանը՝ ընդունելով դրանք, սեփական լրացումներն էր ներկայացրել։ Հայկական կողմի առաջարկները վերաբերում էին նախևառաջ Ղարաբաղում ապրող հայերի իրավունքների և անվտանգության ապահովմանը։ Վերջին հարձակումից հետո հայաստանցի պաշտոնյաների շեշտադրումները, սակայն, փոխվել են, նրանք այլևս չեն բացառում, որ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագիրն առանձնացվի Ղարաբաղի հարցից»։

Այսօրվա եռակողմ հանդիպմանը Ադրբեջանի դիվանագիտության ղեկավարը Հայաստանին կոչ է արել գործնական աշխատանքներ սկսել նաև հաղորդակցությունների բացման ուղղությամբ։

Ավելի ուշ ռուսական մամուլը գրեց, որ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին հրավիրել է հանդիպում անցկացնել Ռուսաստանում։ Պուտինը նշել է, որ դա կարող է լինել ցանկացած քաղաք՝ Սոչի, Մոսկվա, Սանկտ Պետերբուրգ՝ «ցանկացած տեղ, ցանկացած ժամանակ»։