Բաքվի ներկայացուցիչների հետ օրերս տեղի ունեցած հանդիպմանը Ղարաբաղի կարգավիճակին վերաբերող հարցեր չեն քննարկվել՝ ադրբեջանական բանագնացի հայտարարությունները հերքել է Արցախի արտգործնախարարությունը։
Ղարաբաղի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչների հերթական հանդիպումը տեղի է ունեցել մարտի 1-ին՝ Իվանյանում (Խոջալու) տեղակայված ռուսական խաղաղապահ զորախմբի շտաբում։ Հանդիպմանը մասնակցել է նաև ռուսական խաղաղապահ զորախմբի հրամանատար Անդրեյ Վոլկովը։
«Հանդիպման ընթացքում քննարկվել են հումանիտար բնույթի հարցեր», – շեշտել է Ղարաբաղի արտգործնախարարությունը։
Ադրբեջանական կողմի արած մեկնաբանություններն Ստեփանակերտը որակել է որպես իրականությանը չհամապատասխանող և ընգծել․ «Անհետաձգելի հարցերի լուծման, մասնավորապես, Արցախի ապաշրջափակման նպատակով կազմակերպվող նմանատիպ քննարկումները չեն կարող փոխարինել լիարժեք խաղաղ բանակցությունները<․․․> Ելնում ենք միջազգային միջնորդական ձևաչափի վերականգնման անհրաժեշտությունից՝ որպես խաղաղ գործընթացի անշրջելիության կարևոր երաշխիք»։
Բաքու․ «Երկխոսությունը կայացած է»
Թեև կողմերի միջև նախկինում էլ են նման շփումներ եղել, Բաքուն հատուկ հնչեղություն է տվել հենց մարտի 1-ի հանդիպմանը՝ պնդելով, թե քննարկել են «Ադրբեջանի Ղարաբաղի շրջանում ապրող հայերին Ադրբեջանում ինտեգրելու հարցը՝ երկրի Սահմանադրությանն ու օրենքներին համապատասխան»։ Հայտարարվել է նաև, որ Բաքուն Ղարաբաղում ապրող հայերի հետ շփումների պատասխանատու է նշանակել Միլի մեջլիսի պատգամավոր Ռամին Մամեդովին, ով բանակցություններից հետո վստահեցրել է՝ երկխոսությունը կայացած է։
Ղարաբաղի ներկայացուցիչների հետ մարտիմեկյան հանդիպումից հետո Մամեդովը հավաստիացրել է՝ իր հիմնական նպատակն է արագացնել Ղարաբաղի հայկական բնակչության վերաինտեգրումը։ Ադրբեջանի բանագնացը շեշտել է՝ այս ձևաչափով բանակցություններ սկսելու պատրաստակամության մասին նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է դեռևս Մյունխենում՝ Հայաստանի վարչապետի հետ ԱՄՆ պետքարտուղարի միջնորդությամբ տեղի ունեցած հանդիպմանը։
Լրատվամիջոցի հարցին՝ Ղարաբաղի հայերը պատրա՞ստ են Ադրբեջանի ամենօրյա կյանքին վերաինտեգրմանը, Մամեդովը պատասխանել է․ «Որպես առաջին հանդիպման արդյունք, կարելի է արձանագրել, որ երկխոսությունը կայացել է»։
«Մենք անդրադարձել ենք հիմնականում հումանիտար խնդիրներին, հետագայում մի շարք հումանիտար հարցեր լուծելուց հետո կարող ենք առաջ շարժվել և քննարկել ավելի լայն ձևաչափի հարցեր», – հավելել է Ադրբեջանի բանագնացը։
Մամեդովից բացի ադրբեջանական պատվիրակության կազմում է եղել նաև Բնական պաշարների ապօրինի շահագործման հարցերով մոնիտորինգային խմբի ղեկավար Մասիմ Մամեդովը (ըստ «Թուրան» գործակալության՝ մոնիթորինգային այս խմբի մեջ են մտնում նաև Բնապահպանության նախարարության, Էկոնոմիկայի նախարարության անշարժ գույքի պետական ծառայության և «Ազերգոլդ» ընկերության մասնագետները՝ այն նույն պաշտոնյաները, որոնց արցախցիները ամիսներ առաջ թույլ չեն տվել մոնիտորինգ իրականացնել Ղարաբաղի ոսկու հանքերում)։
Ստեփանակերտ․ «Ինտեգրացիոն գործընթացը բացառված է»
Պաշտոնական Ստեփանակերտը անմիջապես հերքել է՝ Ղարաբաղի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչների հանդիպմանը «վերաինտեգրմանը» վերաբերող հարցեր չեն քննարկվել։
Ադրբեջանի հետ ինտեգրացիոն որևէ գործընթաց բացառված է՝ նույն օրը հայտարարել է Ղարաբաղի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը։ Մարտի 1-ի Կառավարության նիստի ժամանակ Հարությունյանը հավաստիացրել է՝ անկախ դժվարություններից և ճնշումներից հավատարիմ են մնալու «Արցախյան շարժման գաղափարներին և անկախության ճանապարհից հետնահանջի ոչ մի քայլ չի լինելու»:
Արդեն այսօր պարզաբանումներով է հանդես եկել Ղարաբաղի անվտանգության խորհուրդը։ Ադրբեջանական կողմի հրապարակած լուսանկարի համաձայն, վերջին հանդիպմանն Արցախից մասնակցել է այս կառույցի ղեկավար Սամվել Շահրամանյանը։
Մարտի 1-ին տեղի ունեցած հանդիպման օրակարգում, ըստ ԼՂ ԱԽ-ի, երեք հարց է եղել՝ գազամատակարարման անխափանության ապահովումը, էլեկտրամատակարարման վերականգնումը (Հայաստանից Արցախը սնուցող միակ բարձավոլտ գծի վերանորոգման հնարավորությունը), «Կաշենի և Դրմբոնի հանքավայրերի տարածքում ադրբեջանական մասնագիտական խմբի կողմից մեկանգամյա տեսողական շրջայցի կազմակերպումը» և Ստեփանակերտ-Գորիս մայրուղու՝ Լաչինի միջանցքի ամբողջական բացումը։
«Հանդիպման սկզբնամասում ադրբեջանական խմբի ղեկավարը փորձել է զրույցը տանել Ադրբեջանին Արցախի ինտեգրման անհրաժեշտության ուղղությամբ՝ ներկայացնելով այդ դեպքում հնարավոր սոցիալ-տնտեսական առավելությունների ստացման հեռանկարներ, սակայն դրան արցախյան խմբի ղեկավարը հակազդել է՝ հորդորելով քննարկում իրականացնել հստակ առաջադրված հարցերով։
Վերջինս ընդգծել է նաև, որ հումանիտար ու ենթակառուցվածքային հրատապ հարցերով այդ շփումները չեն կարող անդրադառնալ հակամարտության համապարփակ կարգավորման հիմնական հարցերին, և դրա համար անհրաժեշտ է ձևավորել միջազգային լայն աջակցությամբ ձևաչափ։
Հարկ է նշել, որ ադրբեջանական խմբի մյուս անդամները զբաղվել են վերը նշված չորս կոնկրետ հարցերի քննարկմամբ և լուծումների որոնմամբ, ըստ այդմ՝ հանդիպման հետագա ընթացքը լիովին համապատասխանել է օրակարգով սահմանված շրջանակներին։
Օրակարգային բոլոր հարցերի քննարկման արդյունքներով ձեռք են բերվել կոնկրետ պայմանավորվածություններ <․․․> Հանդիպման ընթացքում ձեռք է բերվել նաև կողմերի միջև հետադարձ կապի կայուն մեխանիզմի ձևավորման պայմանավորվածություն», – գրել է ԼՂ ԱԽ-ն։
Հանդիպմանը, ըստ Ստեփանակերտի, կողմերը պայմանավորվել էին առայժմ հանրայնացնել միայն ընդհանուր գծերով տեղեկատվություն, «սակայն հանդիպումից կարճ ժամանակ անց, ադրբեջանական խմբի ղեկավարը իր երկրի տեղեկատվական հարթակներում հանդես է եկել հարցազրույցներով, որոնցում բոլորովին այլ՝ բուն բովանդակությունից ու գործընթացից շեղված ապատեղեկատվություն է տարածել»։
Ի՞նչ է «միջազգային տեսանելի մեխանիզմը»
Մինչ Բաքուն Ստեփանակերտի հետ ընթացիկ շփումները ներկայացնում է իբրև կայացած երկխոսություն, պաշտոնական Երևանը և Ստեփանակերտւ շարունակում են խոսել միջազգային տեսանելի մեխանիզմի/միջազգային միջնորդական ձևաչափի անհրաժեշտության մասին, որի շրջանակում Ղարաբաղը և Ադրբեջանը պետք է քննարկեն հակամարտության կարգավորմանը, Ղարաբաղի հայերի անվտանգությանն ու իրավունքներին առնչվող հարցեր։
Թե ինչպիսին կարող է լինել այս մեխանիզմը/ձևաչափը՝ Երևանը և Ստեփանակերտը մինչ օրս չեն ասում։ Պարբերաբար նշվում է, որ այդ մեխանիզմի ստեղծման ուղղությամբ աշխատանքներ են տարվում։
«Բլինքեն-Ալիև-Փաշինյան հանդիպման ընթացքում մենք ստացել ենք ադրբեջանական կողմի պատրաստակամությունը, հավաստիությունը այն մասին, որ այդ քննարկումները, այդ երկխոսությունը՝ միջազգայնորեն տեսանելի երկխոսությունը Բաքվի և Ստեփանակերտի միջև պետք է տեղի ունենա», – նշել էր նախարարը:
Ղարաբաղի և Ադրբեջանի ներկայացուցիչները հանդիպել էին նաև փետրվարի 25-ին՝ նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի պաշտոնանկությունից երկու օր անց։ Հանդիպումից հետո Արցախպրեսը գրել էր, թե «պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել Հայաստանից Արցախը սնուցող բարձրավոլտ միակ էլեկտրագծի աշխատանքը և գազամատակարարումը լիարժեք վերականգնելու վերաբերյալ»։ Չնայած գազամատակարարումը վերականգվել է, Հայաստանից Ղարաբաղը սնուցող միակ բարձրավոլտ գիծը մնում է վթարված։ Դեկտեմբերի 12-ից Ղարաբաղը շրջափակման մեջ է։ Հունվարի 10-ից խափանված է նաև էլեկտրամատակարարումը․ Ստեփանակերտում և շրջաններում հովհարային անջատումներ են՝ օրական նվազագույնը 6 ժամ լույս չկա։