Կին, կյանք, ազատություն. փամփուշտները չեն լռեցնում Իրանի ցույցերը

Իրանում «ողջախոհության ոստիկանության» կողմից ձերբալկաված և խոշտանգումների ենթարկված 22-ամյա Մահսա Ամինիի մահը ամբողջ երկրով լայնամասշտաբ ցույցերի պատճառ է դարձել։ 

Կնոջը բերման են ենթարկել հիջաբ կրելու կանոնները չպահպանելու համար, իսկ ավելի ուշ ծեծի ենթարկել ոստիկանական մեքենայում, ինչից հետո նա ընկել է կոմայի մեջ։ Իրանի ոստիկանությունը հերքում է այս մեղադրանքները՝ պնդելով, որ Ամինին մահացել է «սրտի հանկարծակի կանգից»։ 

Ամինիի հուղարկավորության արարողության ժամանակ կանայք ցուցադրաբար հանել են իրենց հիջաբներն ու վանկարկել «Մա՛հ բռնապետին»։ 

At Mahsa Amini’s funeral in her hometown of Saqqez, Kurdistan province, women take their headscarves off in protest against Iran’s forced hijab law amid “death to the dictator” chants.

Mahsa, 22, died in custody after being arrested by morality police.pic.twitter.com/MaqyberjNO

— Shayan Sardarizadeh (@Shayan86) September 17, 2022

Այնուհետև ցուցարարները շարժվել են դեպի նահանգապետի գրասենյակ։ Ոստիկանությունը արցունքաբեր գազ է կիրառել, իսկ BBC-ի իրանական ծառայության տվյալներով՝ նաև կրակ բացել ակցիայի մասնակիցների ուղղությամբ։ Իրանական իրավապաշտպան կազմակերպությունների տվյալներով՝ կան ձերբակալվածներ ու ավելի քան 30 վիրավոր։ 

Mahsa Amini, 22, who died in the custody of Iran’s morality police over forced hijab rules, was buried in her hometown of Saqqez, Kurdistan province, today.

Her funeral turned into a scene of large protests, violently confronted by security forces. pic.twitter.com/DqVjbSjIhE

— Shayan Sardarizadeh (@Shayan86) September 17, 2022

Ամինիի սպանության դեմ բողոքի ակցիա են արել նաև Իրանի ուսանողները՝ առաջին անգամ վերջին տասնամյակում։ Թեհրանի պետական համալսարանի ուսանողները դուրս են եկել փողոց՝ վանկարկելով «Կին, Կյանք, Ազատություն»։ 

Այսօր նույնպես ցույցերը շարունակվում են։ Իրանի քրդական նահանգի Դիվանդարեհ քաղաքում (Ամինին ծագումով քուրդ է) ոստիկանությունը կրակ է բացել ցուցարարների վրա։ 

Violent conflict between the protests of Divandarreh regarding the murder of #Mahsa_Amini and the security forces in the streets of this citypic.twitter.com/aBRjrEhgJy

— 1500tasvir_en (@1500tasvir_en) September 19, 2022

Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռայիսին հուլիսի 18-ին հրամայեց խստորեն հետևել «հիջաբի և ողջախոհության» մասին օրենքի պահանջներին․ որոշ հաստատություններում կանանց հագուկապին վերաբերող մի շարք նոր սահմանափակումներ ներմուծվեցին։ «Ոչ պատշաճ հիջաբով» կանանց մուտքը կարող է արգելվել, փողոցում նրանց կարող են կանգնեցնել, հարցաքննել, ձերբակալել։

Իրանցի կանայք, ի պատասխան նախագահի հրամանի, հուլիսի 12-ին երկրով մեկ ակցիաներ սկսեցին։ Նրանք փողոց էին դուրս գալիս առանց հիջաբի, քայլելիս ցուցադրաբար հանում հիջաբը, դիմադրում «ողջախոհության ոստիկանությանը»։ 

Իրանի Իսլամական հանրապետությունում պահանջվող հիջաբը բաղկացած է խամրած գույն ունեցող երկար և ազատ հագուստից (հագնում են տաբատի վրայից) և նույնատիպ գլխաշորից, որը պետք է ամբողջովին ծածկի մազերը և ուսերը։ Որոշ կանայք գլխաշորը երբեմն փոխարինում են ավելի փոքր չափերի գույնզգույն կտորներով կամ հագնում են կիպ նստող կարճ շորեր․ սա համարվում է հիջաբի «ոչ պատշաճ» կրում, որը (ոչ միշտ, բայց) կարող է պատժվել տուգանքից մինչև ձերբակալություն։

Իրանում 1979 թվականի իսլամական հեղաշրջումից ի վեր հիջաբ կրելը պարտադիր է 9 տարեկանից բարձր բոլոր կանանց և աղջիկների համար։